9. Büyükelçiler Konferansı

ANKARA (AA) - TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop, "Eğer bir ülkede Erdoğan gibi bir siyasi lider varsa, AK Parti gibi bir parti varsa, parlamenter sistem de getirseniz, hükümet sistemi başkanlık da olsa parlamento çoğunluğu ve cumhurbaşkanı aynı partiden olur." dedi.

9. Büyükelçiler Konferansı'nın Anayasa konulu bugünkü oturumunda büyükelçilere hitap eden Şentop, anayasa değişiklik teklifinin, milletvekili sayısının biraz artırılması, seçim yaşının düşürülmesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) adının değiştirilmesi gibi bazı değişikliklerin yanı sıra hükümet sisteminde değişiklik ihtiva ettiğini söyledi.

Şentop, esas olarak parlamenter sistem ve başkanlık sistemi olmak üzere iki temel sistem olduğunu ve bunlar arasında temel ayrımın parlamenter sistemde tek seçim ve tek meşruiyetin bulunması olduğunu vurguladı. Yasama ve yürütmenin ayrı seçilmesi halinde ise başkanlık sisteminden söz edilebileceğini dile getiren Şentop, bazen parlamenter sisteme, bazen de başkanlık sistemine yaklaşan hükümet modellerinin mevcut olduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesinin söz konusu olması halinde yarı başkanlık sisteminden bahsedilebileceğinin altını çizen Şentop, "Bizim önerdiğimiz model de cumhurbaşkanı adını verdiğimiz başkan yürütme oluyor ve ayrı bir seçimle seçiliyor. Meşruiyetini parlamentodan almıyor, güvenoyuyla değil parlamentoya karşı sorumlu değil. Yürütmenin parlamentoya karşı sorumlu olmaması durumu söz konusuysa, bu artık başkanlık sistemidir." diye konuştu.

Başkanlık sisteminin Türkiye’de 50 yıldan fazla süredir tartışılan bir konu olduğunu ifade eden Şentop, 2012 yılında TBMM Uzlaşma Komisyonuna verdikleri bir metinde önerdikleri sistemin başkanlık sistemi olduğunu hatırlattı.

AK Parti olarak önerdikleri sistemin de o metnin yüzde 95'i ile aynı olduğunu dile getiren Şentop, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başbakan olduğu dönemde Nisan 2013’te gazetelerde “ideal olan başkanlık sistemidir.” şeklinde ifadeleri bulunduğunu, hatta 1998’de eski cumhurbaşkanları Süleyman Demirel ve daha öncesinde de Turgut Özal'ın bu konuda tartışmalar açtığını anlattı.

Şentop, Türkiye'de muhalefetin yürütme ve yasamanın ayrı olması ve her gün gırtlak gırtlağa tartışması şeklinde bir yaklaşımı olduğunu ve bu çerçevede eş zamanlı seçimin yasama ile yürütme arasındaki uyumu sağlamak için önerildiğini vurguladı. Genel seçimler ile mahalli idareler seçimlerinin aynı gün yapıldığı 1999'da 3 milyon kişinin oyunu farklılaştırdığını hatırlatan Şentop, bu nedenle "aynı gün yapılan seçimlerde aynı yerlere oy atılmasının garanti olduğunu söylemenin mümkün olmadığını" ifade etti.

Mustafa Şentop, Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılmasının ardından parlamento seçimleri yapıldığında, buradaki çoğunluk cumhurbaşkanının birlikte çalışamayacağını düşündüğü bir kompozisyonda oluşursa cumhurbaşkanının seçimi yenileme yetkisi olduğunu ve bunu yılda bir kez yapabileceğini belirtti.

- "Anayasa değişikliği Türkiye için bir seviye atlama anlamına gelecek"

Mevcut sistemde seçmenin hem parlamento seçmek hem de hükümet çıkarmak mülahazalarını aynı anda değerlendirdiğini söyleyen Şentop, oysaki yeni sistemde istenilen siyasi tercihi kullanmak gibi bir şans olacağının altını çizdi.

Şentop, şunları kaydetti:

"Dolayısıyla bu farklılaştırma, bizim önerdiğimiz sistemde cumhurbaşkanının doğrudan seçilmesinin, parlamentoda cumhurbaşkanının partisinin çoğunluğu sağlamada elini zayıflatacağını düşünüyoruz. Bu belki ilk seçimde olmaz ama bu sistem işlemeye başladıktan sonra yasama ve yürütme arasında bu farklılaşmanın çoğunluğu değiştireceği, etkileyeceği kanaatindeyiz ama şunu da söyleyeyim, eğer bir ülkede Erdoğan gibi bir siyasi lider varsa, AK Parti gibi bir parti varsa, parlamenter sistem de getirseniz, hükümet sistemi başkanlık da olsa parlamento çoğunluğu ve cumhurbaşkanı aynı partiden olur.

Bugün parlamento çoğunluğu CHP'de mi? Hayır. Zaten parlamenter sistem zorunlu olarak, yasama organındaki çoğunlukla yürütmenin tek elde toplanmasını öngörüyor. Aksi halde hükümet çıkmaz. Bizim önerdiğimiz sistemde ayrı ayrı seçim yapılacağı için en azından bunların farklı ellerde olması ihtimali var. Bugün o ihtimal de yok."

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi düzenlemesine de değinen Şentop, bunun kanun altı bir norm olduğunu ve alanının sınırlı olduğunu vurguladı. Düzenlemeyle, bir konuda kanunla değişiklik yapılmışsa, o konuda kararname ile düzenleme yapılamayacağına işaret eden Şentop, bir kanun ile kararname hükümleri arasında çelişki olması halinde de kanunun esas alınacağını söyledi.

Şentop, HSYK'nın yapısının milletle ilişkilendirilmesi gerektiğine dikkat çekti. Şentop, değişiklik teklifinde MGK, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanlarının sorumluluğu, kuvvet komutanlıklarının bakanlıkla ilişkisi konularında da düzenlemeler olduğunu belirtti.

Anayasa değişikliğinin Türkiye için bir seviye atlama anlamına geleceğini anlatan Şentop, dünya ve bölgenin çok önemli değişim ve dönüşüm döneminden geçtiğini kaydetti.

Şentop, Türkiye’nin, Avrupa ve dünyanın yeniden inşa edildiği bu önemli dönemde kendisini yeniden inşa ederek bu sürece katılmasının mümkün olduğunu ifade etti.​