Fas-Marakeş

Dünyanın en exotik şehri neresi diye sorulsa tüm dünyada Marakeş (Marrakesh) denir. Marakeş ayrıca Kırmızı Şehir olarak da bilinir.

Seyahatim bir bilimsel toplantıya katılmak üzere başlıyor. Ülkenin ilk başkenti olma özelliğini taşıyan Marakeş Atlas Dağlarının dibinde, düz bir ovada kurulmuş olan bu şehir Fas'ta önemli şehirlerinden biridir ve nüfusunun 1 milyon üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Mevcut başkent Kazablanka’dan küçük bir uçakla Marakeş’e geçiyorum. Uçak inişe geçtiğinde yeşiller arasında kıp kızıl binaları ile fark edilen bir şehir. Merkeze yakın Havaalanından otelime otobüs ile geçiyorum. 30 kadar ülkenin katıldığı bilimsel toplantıya 200 kadar iştirakçiden 15’inin Türkiye’den olması dikkat çekti. Oturumlardan birinde de benim başkanlığıma verilmesi ülkem adına ayrıcalıktı.

Aylardan nisan olmasına rağmen hava gündüz normal, geceleri serin, hatta soğuktu. Otel şehrin biraz dışında, 5 yıldız olsa da bizim otellere göre 3 yıldız ayarında. Yemekler de öyle bizdeki gibi kaliteli ve bol kepçe de değil. Buna rağmen personel oldukça sıcak, samimi ve saygılı idi. Toplantılar yoğun geçse de gezmeye zaman oluyor, yâda bulunuyor. Marakeş gibi her türlü eğlencenin yoğun olduğu bir yerde akşamdan sonra gezmeler tavsiye ediliyor. Eğlence ve eğlendirmeler sabahlara kadar da sürüyormuş.

Marakeş, Fas'ın geleneksel ticaret pazarına sahip ve ayrıca Afrika ve Dünyada en faal alanlardan biri. Merkezde ki Jemaa el-Fnaa Meydanı UNESCO Kültürel Mirası Listesine girmiş. Yerel halk ve dünyanın her yanından turist ile tüccarların uğrak yerlerinden. Akşamları başlayan eğlencelerde uzun sıralı yemek masaları yanında müzisyenler, falcılar ve hokkabazlar meydanı adeta bir festival havasına çevirmekte; şiş ve ızgara kokuları arasında davulcular, dansçılar, hokkabazlar, yılan ve maymun oynatıcılar zurna sesleri arasında koca meydanı festivale çevirmekte.

Meydan eğlenceleri insanı sanki bin sene geriye götürüyor, Eğlenenlerin çoğu turistler olup burada zengin ve geri kalmış milletlerin farkı daha da ortaya çıkıyor. Ucuz ve eğlenceli ve de Avrupa’dan daha sıcak olduğu için bu şehirde sonbahar-kış aylarında, çoğu Avrupalı 100 bin turistin 6 ay süreyle, 5 yıldızlı otellerde kaldığı, bir turiste aylık maliyetin 500 Euro olduğu ifade ediliyor.

Marakeş tarihinde, baharatları ve özellikle de en kıymetli kozmetiklerinden olan Argan yağı ile öne çıkıyor. Eski şehrin dar sokaklarına giriyor, bizim bedestanlara benzer yerlerde yan yana dizili baharat, şekerleme, el işi dokumaların satışını yapan esnaf ile muhatab oluyorum. Faslılar bize oldukça sıcak insanlar. Türk olduğunu bildiği anlarda hemen sarılıyor, bir kısmi ene Osmani, ene Türki, yani ben Osmanlı, ben Türküm diyor ve çeşitli ikramlarda bulunuyor. Alışık olduğumuz dışında sağlığa faydalı olan sütlü-baharatlı çayları ve şerbetleri ile kahve kültürleri dikkat çekiyor.

Esnafı da oldukça cana yakın ve turistleri avlamasını biliyor. Bizim Malatya esnafı gibi bir şey alın veya almayın mutlak ikramlarda bulunuyor. Çaylar ve şerbetler genelde tatlandırıcılı veya şeker katılmış olarak veriliyor. Yaprakları tatlandırıcı olan Stevya bitkisini ilk orada gördüm. Küçük bir yaprak parçası koca çaydanlığı tatlandırabiliyor. Dar ve temiz sokaklı çarşılar tarihi bir yolculuğa çıkılma hissi veriyor.

Eski Marakeş kale içinde inşa edildiği için kale içinde binalar genelde 1-3, yeni yerleşimler de en fazla 5-6 katlı. Ulaşım lüks arabalar yanında yaylılar, eşek ve at arabaları, 3 tekerlekli taşıyıcılarla yapılıyor.

Mahalli bir kıyafet dükkânın vitrinindeyim. İçerideki gençlerden biri direk Turkish sualinin cevabını Yes olarak alınca içeri beni içeri alıyor. Yarı Türkçe-İngilizce keyifli bir sohbetimiz oluyor. İstanbul, Kapalıçarşı derken tüm Türkiye’yi konuşuyor. Bana kendi kıyafetlerinden birini giydirip resmimi alıyor.

Dar yollardan geçerken tüm ihtişamıyla Medrese Ben Youssef levhasını görüyorum. Endülüs-Arap mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan medresenin her köşesi sanat eseri. Doğu kültürünün ihtişam ve gizemini yansıtan işlemeleri derin bir zevkle yaşatırken, işte mektep budur dedirtiyor.

Yine merkezde yer alan Koutoubia Camii şehrin her yanından kolayca görülebiliyor. Kırmızı taşları ve ustaca oyulmuş işlemeleri ile göz alıcı bir yer. O sıcakta iç mekânın serinliği ibadeti rahatlatıyor. Bunun yanında Fas hanedanının ihtişamının görebileceği Bahia Sarayı, bir çöl ülkesi zannedenlerin ne kadar yanıldığını anlatan Menara Bahçeleri, Fas’ın el işçiliği sanatında ne kadar ileride olduğunu ispat eden Dar Si Said Müzesi; Huzurlu ve etkileyici Majorelle Botanik Bahçeleri harika. Modern ve lüks binaların olduğu yerde lüks bir otelin önündeyim. Güvenliğe kendimi tanıtıyorum, oteli gezmeme müsaade ediliyor. Bu otelde bazı meşhur filmler çekilmiş. Yemeklerden en meşhuru bizim Güveç e benzeyen Erikli Tajin’i tadıyorum. Özel bir toprak kapta pişirilen bu yemeği tatmaya değer.

Gece otelime dönmek için beklerken geciken servis için yanımda duran gençlerden yardım istiyorum. Bayan Faslı, erkeğin annesi Türk, babası Faslı. Türk olduğumu öğrenen genç Kürtleri öldürüyorsunuz sözü üzerine tartışıyoruz; bayan benden yana tavır koyarak Türkler adildir, diyor. Sonra genç adamın İsveç’te yaşadığını öğrenince ülkem hakkında ki kötü propagandaların etkisini Fas’ta görüyorum.

Marakeş; tarihin, sanatın, geleneksel el işlerinin, 4 köşeli süslü minarelerin, ıtri ve baharatlı bitkilerin, en fakirden en zengin insanın bir arada görülebileceği bir yer. 2023 Depremi sonrası şehir ne halde düşünemiyorum. Umarım kısa zamanda tarihi motiflerle süslü bu yer eski haline kavuşur.