GRAFİKLİ - Suriye'de İran destekli 18 bin Şii milis

HALEP/ANKARA (AA) - İran, Suriye'de Beşşar Esed rejimini ayakta tutabilmek için Irak, Lübnan, Afganistan ve Pakistan'dan getirdiği yaklaşık 18 bin Şii milisi savaştırıyor.

Tahran yönetiminin Suriye savaşına milis göndermeye başlaması, Esed rejiminin çöküşe geçtiği 2012 sonlarına uzanıyor. Savaşa önce denge getirip sonra rejim lehine çevirmek isteyen İran, doğrudan gönderdiği Devrim Muhafızları ve özel kuvvetler gibi askerleri dışında, farklı milliyetlerden ve ülkelerden, etkisi altındaki bazı Şii toplulukları seferber etti.

İran yönetiminin Şii milis gücünü harekete geçirmesinde Şiilerin Suriye'de kutsal kabul ettikleri mekanların korunması gerektiği propagandası da etkili oldu. Şam'daki Seyyide Zeynep ve Seyyide Sekine türbeleri başta olmak üzere ülke içinde Şii mezhebi mensuplarının önem verdiği birçok mekan bulunuyor. Ayrıca, Pakistan, Afganistan ve Irak gibi ülkelerde yoksulluk çeken kimseler için kendilerine ödenen 600 dolar civarındaki maaş yüksek bir cazibe sunuyor.

Milis toplamak için Lübnan Hizbullah'ı dışında İran en fazla, Afganistan'dan kendi topraklarına gelen sığınmacıları kullandı. Hatta İran'da geçen ay çıkarılan bir kanun, ülke dışındaki çatışmalarda ölen "yabancı uyruklu görevliler"in ailelerine vatandaşlık hakkı getirdi. Esed rejimini korumak için İran'ın en fazla Şii milis getirdiği diğer ülkeler ise Irak ve Pakistan oldu.

Suriye'deki AA muhabirlerinin yerel kaynaklardan derlediği bilgilere göre, İran'ın Suriye içlerine sevk ettiği Şii milis sayısı yaklaşık 18 bin.

Şii milisler, halihazırda en yoğun, Halep'in güneyindeki operasyonlarda rol alıyor. Şii milislerin yaklaşık 9 bini Halep'in güneyinde konuşlu. "Güney cephesi" olarak bilinen Şam-Dera-Kuneytra illerinde yaklaşık 5 bin, Humus'un doğusu ve Lazkiye'de de ikişer bin milis mevcut.

Bu rakamların dışında İran'ın özel kuvvetler ve Devrim Muhafızları güçleri de Suriye'deki cephelerde boy gösteriyor.

- Milislerin yarıdan fazlası Hizbullah'ın

Suriye'de savaşan İran destekli Şii milislerin en büyüğü Lübnan Hizbullah'ı. Muhalifler cephe hatlarındaki Hizbullah milislerini ilk olarak 2012 sonunda görmeye başladı. Ancak Hizbullah lideri Hasan Nasrallah uzun süre Suriye'deki örgüt varlığını inkar etti. İlk dönemde Lübnan sınırı yakınındaki Zebadani ve Kalamun ilçeleri çevresinde aktif olan örgüt, yaklaşık 6 ay sonra Humus kırsalındaki Kusayr ilçesinde rejime destek olurken varlığını duyurdu.

Ülkenin hemen hemen her yerinde varlık gösteren Hizbullah milislerinin sayısı en az 10 bin olarak tahmin ediliyor.

Hizbullah, muhaliflerle giriştiği mücadelelerde birçok üst düzey kayıp verdi. Milis kaybı binlerle ifade ediliyor. Örgütün şu ana kadarki en üst düzey kaybı, 10 Ekim 2015'te Hama'daki Sehl Gab Ovası yakınlarında öldürülen "Ebu Muhammed İklim" lakaplı Hüseyin el Hac olarak biliniyor. Hac, örgüt lideri Nasrallah'ın Suriye'deki ikinci adamıydı.

Lübnan Hizbullah'ından sonra en nüfuzlu gruplar, Iraklı Şiilerden oluşuyor. Milisler büyük ölçüde Bağdat, Necef ve Basra gibi Şii nüfusun yoğun olduğu illerden geliyor. Gruplar arasında en etkilileri Irak Hizbullah'ı, Nuceba Hareketi, İmam Hüseyin Milisleri, Allah'ın Aslanları, İmam Ali Tugayları, Hakkın Sahipleri Birliği, Ebu Fadıl Abbas Tugayı ve Zeyneb'in Kefilleri Tugayı. Genelde Şam ve çevresinde aktif olan Iraklı grupların büyük çoğunluğu da son dönemde Halep'in güneyindeki cephelere kaydırıldı. Iraklı grupların sayısının 5 bine yakın olduğu tahmin ediliyor.

İran'ın Suriye'ye soktuğu Şii milislerin en bilinenlerinden Pakistanlı Zeynebiyyun Tugayı 500'den fazla milisle Halep'in kuzeyinde konuşlu. Afganistanlı Fatimiyun Tugayı da yaklaşık 2 bin kişilik gücüyle Halep'in güneyi, Şam'ın güneyi ve Dera' da varlık gösteriyor.

- Esed'in kendi milisleri

Beşşar Esed rejiminin emrinde yerel milis grupları da bulunuyor. İç savaş ilerledikçe ordu ve güvenlik güçlerini ikame eder hale gelen milisler, 6 ana gruptan oluşuyor. Toplamda 24 bine yakın kişilik yerel milis gruplardan en çok bilinenleri, halk arasında "şebbiha" olarak adlandırılan gruplar. Rejimin "Halk Savunma Birlikleri" adını verdiği bu gruplar, Mart 2011'de başlayan protestoları bastırmak için istihbarat ağının farklı birimleri altına yerleştirilmişti.

Özellikle Humus ve Hama’da çok sayıda göstericiyi öldüren şebbihalar, gösterilerin 1. yılında ordudan ayrılmaların başlamasıyla, ordu mensuplarının yerini de almaya başladı. Rejim, ordunun gücü azaldıkça şebbihaları donatarak, sayılarını artırdı. Halihazırda şebbihalar, en fazla Hama, Humus, Haseke ve Lazkiye'de konuşlanmış durumda. Dera, Halep, Şam ve Kuneytra’nın özellikle kontrol noktalarında bulunuyorlar. Toplam sayılarının 15 binden fazla olduğu tahmin ediliyor. Şebbihaların maaşı, rejimin yakın aşiret liderleri ve iş adamlarınca karşılanıyor. Beşşar Esed’in kuzeni Rami Mahluf bunlardan biri.

Yerel milis grubun geri kalan 9 bine yakın kısmı, büyük ölçüde Baas Birlikleri, Meşru Müdafaa Birlikleri, Süryani Koruma Birlikleri ve Lazkiye'de aktif Dağ Kartalları ve Direniş Birlikleri adlı gruplar oluşturuyor.

Baas birlikleri, 2012’de muhalifler Halep’in doğusunu ele geçirdiğinde, milis bir grup haline gelerek saldırılar düzenlemeye başladı. Baas Birlikleri rejimin varlık gösterdiği hemen her ilde bulunuyor. Baas Partisi mensubu memurlar ve üniversite öğrencilerinden oluşan bu gruplar, kontrol noktaları ve partiye bağlı binaları korumakla görevli. Sayıları yaklaşık 5 bin.

Meşru Müdafaa birlikleri de rejimin son dönemde Şam, Dera ve Haseke’de başlattığı bir uygulama. Yaklaşık 3 bin kişilik grup, 20 günlük bir askeri eğitim alarak kontrol noktalarına yerleştirilen devlet memurlarından oluşuyor. Eğitime çağrıldığı halde katılmak istemeyenler memuriyetten atılıyor.

Süryani Koruma Birlikleri, Dağ Kartalları ve Direniş Birlikleri'nin ise her birinin birkaç yüz silahlı adamdan oluşan güçleri mevcut.