İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kuruluyor

TBMM (AA) - Başbakan Yardımcısı Lütfi Elvan, İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kurulmasını öngören tasarının amacının, Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleri ve AB süreci bakımından önem taşıyan birbiriyle bağlantılı üç alanı tek bir kurumsal çatı altında toplamak olduğunu açıkladı.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu başkanlığında toplanarak, İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Tasarısı'nı görüşmeye başladı.

Başbakan Yardımcısı Lütfi Elvan, tasarıyı komisyona sundu.

Dünyada çok hızlı değişim ve dönüşüm yaşandığını, bu değişim ve dönüşüm sürecine ayak uyduran ülkeler ve kurumların, yaşam standartları, temel hak ve hürriyetler ile büyüme ve gelişme açısından sürdürülebilir yapıda olduğunu belirten Elvan, bunların reform ajandasıyla gerçekleşmesinin önemine işaret etti.

Elvan, bu düzenlemenin Avrupa müktesebatı çerçevesinde yapılması gereken düzenleme olduğunu kaydetti.

- Mevlana'nın hakimlere mektubu

Mevlana'nın daha 13. yüzyılda, insan hakları ihlallerine engel olmak için, yöneticiler ve hakimlere yönelik mektubunda, "Bir bireyin hakkını ihlal etmenin bütün insanlığın hakkını ihlal etmek olduğunu, bir bireyin hakkını korumanın tüm insanlığın hakkını korumak olduğunu" söylediğini aktaran Elvan, insan hakları hukukunun İkinci Dünya Savaşı sonunda somutlaştığını, bu alandaki kurulların ise 1990'lı yıllarda ortaya çıkmaya başladığını ifade etti.

Başbakan Yardımcısı Elvan, tasarının amacının, Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleri ve AB süreci bakımından önem taşıyan birbiriyle bağlantılı üç alanı tek bir kurumsal çatı altında toplamak olduğunu bildirdi.

Bu alanların, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, ayrımcılıkla mücadele ve eşit muamele hakkı ile işkence ve kötü muameleye karşı mücadele olduğunu belirten Elvan, tasarının, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada eşitliği ve ayrımcılığın önlenmesini amaçladığını kaydetti.

Lütfi Elvan, yasama ve yargı yetkilerinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) kararları ile Anayasa'nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlerin kapsam dışında olacağını anlattı.

Ayrımcılıkla mücadele konusunda hem bireysel başvuru hakkını tanıdıklarını hem de İnsan Hakları Kurumuna resen inceleme hakkı verdiklerini kaydeden Elvan, "Kamu kurum ve kuruluşlarımızda işlenen insan hakları ihlallerinde ombudsmanlık müessesi kuruldu. Ombudsmanlık kurumunun bu çalışmayı yürütmesi nedeniyle, İnsan Hakları Kurumunun bu yetkisini kaldırdık çünkü iki kurumun aldığı kararlar birbiriyle çelişebiliyordu. Ombudsmanlık kurumu, insan haklarına yönelik bireysel başvuruyu kabul edecek" diye konuştu.

Lütfi Elvan, ayrımcılığın türlerinin, AB müktesebatına ve Avrupa Konseyi tavsiyelerine uygun olarak belirlendiğini belirtti.

- "Kurum, özel bütçeli ve özerk olacak"

Tasarının mal ve hizmetlere erişim, sosyal hizmetlere erişim ve istihdam alanlarındaki ayrımcılığı yasakladığını vurgulayan Elvan, İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun özel bütçeli, idari ve mali açıdan özerk ve Başbakanlıkla ilişkili olacağını aktardı.

11 üyeden oluşacak kurumun 8 üyesinin Bakanlar Kurulu, 3 üyesinin de Cumhurbaşkanı tarafından atanacağını bildiren Elvan, Başkan ve ikinci başkanın Bakanlar Kurulu tarafından görevlendirileceğini, üyelerin görev süresinin 4 yıl olacağını, en az 4 yıllık yükseköğrenim mezunu olanların, kurumun görev alanındaki konularda bilgi ve deneyime sahip olanların, kamuda veya özel sektörde 10 yıl hizmeti bulunanların kurul üyesi olarak atanabileceğini belirtti.

- "Başkan ve üyeler, süreleri dolmadan görevden alınamayacak"

Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan görevden alınamayacağını dile getiren Elvan, üyeler hakkındaki soruşturma izninin Başbakan veya görevlendireceği bakan tarafından verileceğini vurguladı.

Elvan, kurulun görevlerini; "bireysel başvuruları ve resen yapılan incelemeleri karara bağlamak, inceleme ve başvurularda uzlaşma sürecini sonuçlandırmak, ayrımcılık yapanlara para cezası vermek, kurumun hazırladığı inceleme ve denetim raporlarını, uluslararası işbirliğine ilişkin hususları karara bağlamak" olarak sıraladı.

Kurulun uzmanlaşmayı sağlamak için daireler ve komisyonlar halinde çalışabileceğine işaret eden Lütfi Elvan, isimleri önceden belirlenmiş daireler oluşturmadıklarını, bunun yerine sayısı onu geçmemek üzere daireler oluşturulabileceğini belirtti.

Başbakan Yardımcısı Elvan, kurumun görev alanıyla ilgili konularda görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve diğer ilgililerden oluşan istişare komisyonu oluşturulacağını söyledi.

- Başvurular ücretsiz olacak

Kuruma herkesin başvurabileceğini, başvuruların da ücretsiz olacağını vurgulayan Elvan, başvuru öncesinde ilgili taraftan sorunun çözümü ve ihlalin giderilmesinin isteneceğini, cezanın bin TL ile 15 bin TL arasında değişeceğini, ihlalin suç teşkil edecek konu olması halinde de suç duyurusunda bulunulacağını ifade etti.

Elvan, tasarıda iddia sahibinin "kuvvetli emarelerin ve karine oluşturan olguların" varlığını ortaya koyması durumunda, ispat yükünün karşı tarafa geçeceğinin öngörüldüğünü belirterek, "Yani başvuru sahibinin elinde karine oluşturan bir olgu varsa, karşı taraf ayrımcılık yapmadığını ispat etmekle yükümlü olacak" dedi.

Mevcut Türkiye İnsan Hakları Kurumuna ait personel, taşınır, evrak, hak ve alacakların Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna devrolacağını aktaran Elvan, kurumun başkan ve üyelerinin görevlerinin sona ereceğini, başkan ve ikinci başkanın kalan görev sürelerini başkan müşaviri olarak tamamlayabileceğini bildirdi.