Isparta'daki facianın altında "çavuş" sistemi çıktı

Soma’da 301 can gitti. Acıyı sindirmeye çalışıyorduk ki Mecidiyeköy’de asansör 32’nci kattan yere çakıldı 10 can yitti. “Bu son olsun” derken olmadı; Ermenek su faciası ile sarsıldık. Herkes çok üzgün ve çaresizdi. Türkiye sıkıntıyla uykuya yattı. Bu sabah gözümüzü Isparta’dan gelen kara kaza haberiyle açtık. Çoğu kadın 17 tarım işçisi ölmüş, 30’u yaralanmıştı. Bu bitmeyen yıkımların nedenlerine bakıldığında, Sezen Aksu ve Meral Okay’ın birlikte yazdıkları ünlü şarkının sözleri çıkıyor ortaya: Masum değiliz hiçbirimiz…

Soma faciasında denetimsizlik kadar “Dayıbaşı” sistemi ve “aç gözlülük” ön plana çıkmış, günlerce tartışılmıştı. Asansör faciasında, Kör kuyu Ermenek faciasında da “neden” sorusunun yanıtı aynıydı. Tarım işçilerini feda ettiğimiz son olayda da masum olmadığımızın göstergesi gibiydi adeta.

Bu kez, çoğu kadın 44 işçiyi bir midibüse sığdıran şofördü neden. O kişi hem şoförüydü midibüsün, hem de işçileri toplayan dayı başıydı. İkinci bir midibüse para ödememek için aracına öylesine ağır bir yük almıştı ki firenler dayanamadı, patladı. Hep olduğu gibi göz göre göre geldi katliam.

ÜÇÜ COCUK YAŞTA

Edinilen bilgilere göre kaza bu sabah 7:15 sıralarında yaşandı. Su tahliye kanalına düşen araç 20 metre kadar sürüklendikten sonra devrildi. Kazada 16 kişi öldü. 29 kişi de yaralandı.

Yaralılardan üçünün çocuk yaşta oldukları belirlendi. Akşehir Devlet Hastanesi’nde tedavi altına alınan çocuklardan Erkan ve Esme A.’nın 16, Sibel A.’nın ise 12 yaşında olduğu öğrenildi.

Normalde 27-28 kişilik midibüs ile 42 kişinin taşınması, faciaya neden olan sistemin de habercisi.

BAHÇE SAHİBİ İLE ÇAVUŞ ANLAŞIYOR

Yerel kaynaklardan edinilen bilgilere göre sistem şöyle işliyor: Özellikle ekim-kasım döneminde meyve bahçelerinde işler yoğunlaşıyor. Bahçe sahipleri, işçi temini için ‘çavuş’lar ile temasa geçiyor.  Bu sabah yaşanan faciada ölen şoför M.A. da bölgede işçi temini yapan ve ‘çavuş’ olarak anılıyor.  M.A.’nın Konya’nın Akşehir ilçesi ve köylerinde topladığı kadın işçiler Isparta’nın Gelendost İlçesi’ne götürülüyordu.

Bu sabah getirilen kadın işçiler de 4-5 bahçe sahibinin işleri için getirilmişti. İşleyişe göre ‘çavuş’ bahçe sahipleri ile pazarlığı yapıyor. Kime kaç kişi lazım bunun teminini yapıyor. Kadınlar işe sabah 08.00’de başlıyor; saat 17.00’de bahçelerden çıkılıyor. Kadınların eline günlük 35-40 TL geçiyor. ‘Çavuş’ bahçe sahibinden aldığı parayı kadınlara dağıtıyor. Her bir işçi için 10 lira kesinti yapıyor. Yerel kaynaklardan biri, “Bu mevsimde işçi bulunamıyor. Bu nedenle, bahçe sahibi araca kaç kişinin konulduğuna bakmaz” dedi.

Bu arada kazanın yaşandığı midibüsün 1999 model olduğu belirlendi.

3 BİN KADAR İŞÇİYİ "ÇAVUŞ"LAR GETİRİYOR

Gelendost Belediye Başkanı Mehmet Sezgin, kazanın nasıl meydana geldiği ile ilgili henüz net bilgilerinin olmadığını ifade ederek “Direksiyonda bir kilitlemenin olduğu söyleniyor. Normalde yol oldukça düzgün yeni yapılmış bir yol. Emniyet’in uygulamaları da sıklaşmıştı son 10 günde. Ancak bu araç sanırım arka bahçe yollardan geçerek gelmiş. Eylül ayından itibaren bizim Gelendost ve köylerine işçiler gelir. 3 bin kadar tarım işçisi Adıyaman, Şanlıurfa, Yalvaç, Akşehir’in köylerinden getiriyor. Çavuş sistemi var. Çavuşlar bu insanları getiriyor. Bahçe sahibi ile çavuş muhatap oluyor. Çavuş, 10 lirayı servis parası 5 lirayı da çavuşluk parası olarak alıyor. İşçiye de 35-40 lira kalıyor” dedi.

MADENDE DE ‘DAYIBAŞI’LAR VAR

Tarım işçiliğinde yaygın bir biçimde uygulanan ‘çavuş’ sisteminin madencilikteki karşılığı ise ‘dayıbaşı’ olarak ifade ediliyor. Anılan sistemde maden şirketleri ‘dayıbaşı’ yöntemiyle taşeron işçi çalıştırıyor. Tüm işçiler sistemde yasal olarak ana işverene bağlı görünse de uygulamada patronu ‘dayıbaşı’ oluyor. Dayıbaşı üretim arttıkça prim alıyor. İnşaat sektöründe uygulanan sistemin karşılığı ise ‘kalfa’ olarak uygulanıyor.

Hürriyet