Özbekistan’ın Dış İlişkilerinde Yeni Dönem

ASTANA (AA) – ALİİA RAİMBEKOVA - Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in, göreve geldikten sonra ilk resmi ziyaretlerini komşu ülkelere yapması, ülkesinin bölge ülkeleriyle ilişkilerini pekiştirmekte yeni dönemin başlangıcı olarak yorumlandı.

Uzun yıllar dışa kapalı bir politika izleyen Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un eylül ayında vefat etmesinin ardından aralık ayında yapılan seçimlerde cumhurbaşkanı seçilen eski Başbakan Mirziyoyev, ilk ziyaretini Türkmenistan’a, ikincisini de Kazakistan’a gerçekleştirdi.

Bazı basın kuruluşlarının ilk ziyaretini Kazakistan ve Rusya’ya yapacağını ileri sürdüğü Mirziyoyev’in ilk yurt dışı seyahatinde Türkmenistan'ı tercih etmesi ilgi çekti.

Mirziyoyev, mart ayının ilk haftasında gittiği Türkmenistan’da stratejik işbirliği anlaşmasına imza attı.

22-23 Mart’ta da Kazakistan’ın başkenti Astana’yı ziyaret eden Mirziyoyev, burada da stratejik ortaklık ve komşuluk ilişkilerini pekiştirme anlaşmasının yanı sıra iki ülke parlamentoları arasında işbirliği, sanayi, savunma, ticaret ve ulaştırma alanlarında anlaşmalar imzaladı. Mirziyoyev'in ziyareti sırasında 25 yıl aradan sonra ilk kez düzenlenen Kazak-Özbek iş forumunda da 1 milyar dolarlık 70’ten fazla anlaşma imzalandı.

Bazı kaynaklara göre, Mirziyoyev’in gelecek aylarda Rusya ve Çin’i de ziyaret etmesi bekleniyor.

- "Mirziyoyev’in Türkmenistan ziyaretinin amacı, doğalgaz projelerini uygulamak olabilir"

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in Türkmenistan ve Kazakistan ziyaretlerini AA muhabirine değerlendiren Kazakistan Hazar Köprüsü Araştırma Merkezi uzmanı Zamir Karacanov, Özbek liderin, Kerimov’un vefatından sonra dış siyasetin değişeceğine yönelik açıklamalarını uygulamaya başladığını ve eski sistemin bir süre sonra değişeceğini söyledi.

Mirziyoyev’in dış siyasette komşularla ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine öncelik verdiğini vurgulayan Karacanov, “Özbek liderin Türkmenistan ziyaretinin amacı, doğalgaz projelerini uygulamak olabilir.” İfadesini kullandı.

Karacanov, Kerimov'un karşı çıktığı nehir sularının kullanılması, hidro enerji santrallerinin yapılması gibi projelere Mirziyoyev’in yapıcı yaklaştığını belirterek, “Özbekistan’ın komşularıyla tüm sorunlarının çözüleceğini düşünüyorum.” dedi.

- “Zayıf ilişkiler bölgenin dış sorunlara hassas olmasına yol açar”

Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkilerin her alanda zayıf olduğunu hatırlatan Karacanov, “Kazakistan’ın en önemli ticaret ortağı Hollanda, Özbekistan’ın da Rusya. Zayıf ilişkiler bölgenin dünya sorunlarına hassas olmasına yol açar. ” şeklinde konuştu.

Karacanov, komşularıyla ilişkilerini geliştirmeye çalışan Özbekistan’ın Rusya’ya bağımlılığını azaltmak için Çin ve Avrupa Birliği (AB) ile ilişkilerini geliştirmesi gerektiğine dikkati çekti.

Mirziyoyev’in bölgede aktif bir politika izlemesinin entegrasyon projelerine katılacağı anlamına gelmediğini kaydeden Karacanov, Özbekistan’ın dünyanın önemli doğalgaz tüketicilerinden Çin ile de ekonomik potansiyelini geliştireceğini söyledi.

- “Bölgenin kalkınması Kazakistan ve Özbekistan’ ilişkilerine bağlı”

Kazakistan ile Özbekistan’ın ekonomik alanda Orta Asya’daki lider ülkeler olduğunu hatırlatan Karacanov, “Bölge ülkeleri arasındaki güçlü işbirliğinden her zaman diğer komşu ülkeler de kazanır. Bölgenin kalkınması Kazakistan ile Özbekistan’ın ilişkilerine bağlı.” dedi.

Ülkeler arası istikrarlı ilişkilerin kurulmasıyla bölgede ortak piyasanın geliştirilebileceğine işaret eden Karacanov, şöyle konuştu:

“Kalkınma için bölgede yeterli seviyede kaynak var. Ancak kaynaklarımızı mantıksız kullanıyoruz. Kazakistan ham maddeleri Çin ve Avrupa’ya satıyor. Bu süreç değişmelidir. Ancak o zaman bölge dinamik bir şekilde kalkınmaya başlayacaktır. Ekonomik iyileşme şiddet olaylarını ve bölgedeki anlaşmazlıkları gölgede bırakacaktır.”

- “Eski Türk dünyasının birleşmesi gerek”

Riskleri Değerlendirme Grubu Başkanı ve siyaset uzmanı Dosım Satpayev, sosyal medyadan yaptığı değerlendirmede, Orta Asya'daki ülkelerin dış siyasetinin ülke liderinden kaynaklandığına işaret ederek, “Farklı görüşlere sahip olmalarına rağmen, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev ile rahmetli Özbek lider Kerimov arasında saygıya dayalı özel bir ilişki vardı. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in Nazarbayev ile özel ilişkiler kurabilmesi açısından bu ziyaretin önemli olduğunu düşünüyorum.” dedi.

Siyasetçi Erlan Sairov da Kazinform ajansına yaptığı açıklamada, daha önce neredeyse kapalı olan Özbekistan sınırlarının açılmasıyla, karşılıklı ziyaretlerin artacağını ve ülkeler arasındaki kültürel ve manevi bağların gelişeceğini kaydederek, “Eski Türk dünyası birleşerek, terör ve radikalizmin yayılmasından kaynaklanan dış tehditlere karşı birlikte mücadele etmeli.” ifadelerini kullandı.