Tunus'ta çömlekçilik

KAFSA (AA) - YUSRA OUANES - Tunus’un güneyindeki Kafsa ilinde yer alan Er-Ravaşde köyünde kadınlar, ileri yaşlarına rağmen el yapımı toprak çömlekler ve çeşitli gereçler üretiyor.

AA muhabirine konuşan Zeyna Mevlidi (60), 12 yaşından beri çömlekçilik yaptığını söyledi. Mevlidi, ilerlemiş yaşının getirdiği bazı zorluklara rağmen bu işle uğraşmaktan büyük zevk aldığını belirterek, “Köyün yakınında çömlek yapımına uygun kile sahip bir dağa giderek buradan toprağı getiriyoruz. Sonra bunu eleyerek inceltiyoruz. Toprağı ıslatarak 1 gün dinlendiriyoruz. Bir gün sonra da daha yapışkan ve şekillenebilir hale gelen kili ev araç-gereçlerine dönüştürüyoruz.” dedi.

Mevlidi, şekillendirdikleri kili kuruttuklarını, ardından da yemek yapımında ve farklı amaçlarla kullanılabilmesi için fırınladıklarını söyleyerek, bu şekilde geleneksel yöntemlerle çay hazırlamada kullanılan mangal, yemek pişirmede kullanılan tencere biçiimindeki tacin, çömlek gibi çeşitli eşyaları tamamen el emekleriyle ürettiklerini anlattı.

Zeyna Mevlidi’yle beraber çalışan akrabası ve iş arkadaşı İddiyye Busaid (50) İse “Okumayanlar veya eğitimini yarıda bırakanların bu mirası ninelerinden alma sorumluluğu var. Ancak bugün çalışan ve okuyan kızlar bu zanaatı sürdürmek istemiyor.” diye konuştu.

Busaid, çömlekçiliğin zor bir zanaat olduğunu en ağır kısmının ise dağdan kilin getirilmesi olduğunu ifade etti. Busaid, doğal malzemeden yapıldığı için toprak ev gereçlerine ilgi olduğunu dile getirdi.

- Organik olmalarına rağmen tek parça yarım dolar

Tunus’taki Ravaşde köyünde çömlekçilik zanaatına gönül veren kadınlar genel olarak,yetkililerin kendileriyle ilgilenmemesinden, tüm bu zorluklarına ve ürünün organikliğine rağmen hak ettiği değerin altında alıcı bulmasından şikayet ediyor.

Çömlek ustası kadınlar tek parçanın yarım dolara satıldığını ve geçimlerini temin etmek için güçlerini aşacak şekilde çalışmak zorunda kaldıklarını belirtiyor.

Tunuslu sosyolog Ali el-Falihi de ülkedeki geleneksel zanaatlar arasında yer alan çömlekçiliğin, milattan önce yaklaşık 10 bin yıl öncesinde son bulunan ve Yontma Taş Devri olarak tanımlanan çağın sonları ile Orta Taş Devri ve Cilalı Taş Devrine kadar uzanan bir geçmişinin olduğunu anlattı.

- Kabsa medeniyetinden Kafsa halkına miras

Falihi, söz konusu dönemde yaşayan, Tunus, Cezayir, Fas ve Kuzey Afrika'nın iç bölgelerinde varlığını sürdüren "El-Kabsa" medeniyetinden itibaren devam eden çömlekçiliğin, aynı bölgeye yerleşen Tunuslu Kafsa halkına nesiller aracılığıyla aktarıldığını ifade etti.

Çömlekçiliğin ham maddesi olan toprağın halen mevcut olmasına rağmen bu zanaatın yok olmaya yüz tuttuğuna dikkati çeken Falihi, Kafsa'da gübre ve bazı ilaçların yapımında kullanılan fosfat çıkarmaya rağbet olduğunu ifade ederek, şunları kaydetti:

"Kentin turizm açısından uğrak bir nokta olmaması da zanaatın sürdürülmesi noktasında bu işle uğraşanların motivasyonunu düşürdü. Çömlekçilik, turizm ağı daha geniş olan Cerbe ve Nabil de rağbet gördü. İşin aslı, sanatın yok olmasına neden olan siyasi etkenler mevcut."

Tunus Ulusal Kültürel Miras Enstitüsü'nün hazırladığı "Tunus'tan Renkler" isimli kitapçığın "El yapımı çömlekçilik" başlığı altındaki verilere göre, el yapımı çanak çömlek zanaatı, ülkenin ev sahipliği yaptığı farklı kültür akımlarına rağmen Taş Devri'nden itibaren günümüze kadar bozulmadan aktarıldı.