Rusya'nın Gazprom çıkmazı

Batılı ülkelerin yaptırımları ve düşük petrol fiyatlarının yanı sıra, hem iç hem de dış piyasalarda düşen pazar payı nedeniyle zor günler geçiren Gazprom’un doğalgazdaki etkin konumunu kaybetmesi bekleniyor.

Rus Federal Gümrük Servisi verilerine göre, Gazprom’un 2015 ihracat geliri bir önceki yıla göre yüzde 23 gerileyerek 41 milyar dolara düşerken, şirketin 2008-2014 ihracat hacmi de 184 milyar metreküp doğalgazdan 159 milyar metreküpe geriledi.

Rusya merkezli Petrol ve Doğalgaz Bilgi Merkezi (ANGI) verilerine göre de, Gazprom’un doğalgaz üretimi 2004-2015 yılları arasında 553 milyar metreküpten 418 milyar metreküplük yıllık rekor seviyeye düştü.

Net borcu da 2004-2014 yılları arasında 500 milyar rubleden 1,65 trilyon rubleye yükselen Gazprom, bütçesini dengeleyebilmek amacıyla son olarak geçtiğimiz ay Çinli Bank of China’dan 2 milyar avroluk kredi almak için anlaştığını duyurmuştu.

Öte yandan, yıllardır Rusya’nın en değerli şirketi konumundaki Gazprom, piyasa değeri açısından geçtiğimiz günlerde Rus petrol şirketi Rosneft’in gerisinde kalmıştı.

- Kremlin’in yeni stratejisi

Konuya ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü (EPPEN) Başkanı Volkan Özdemir, Kremlin’in yeni piyasa şartlarına adaptasyon için aldığı kararların Rus gaz sektörünü serbestleştirmeye başladığını belirtti.

Özdemir, Rus enerji ve gaz sektörü yeniden yapılandırılırken, 2020’de petrol piyasalarına benzeyen bir gaz piyasasının öngörüldüğüne işaret ederek, “Buna göre, Gazprom ihracat tekelini kaybedecek ve Rosneft ve Novatek boru ihracatına başlayacak. Aynı zamanda Transneft örneğinde olduğu gibi petroldekine benzer ayrı bir gaz iletim operatörü ile Gazprom ayrıştırılacak.” dedi.

Kremlin nezdinde önemli lobi gücü bulunan Novatek ve Rosneft’in bu gelişmelerde çıkarı olduğuna dikkati çeken Özdemir, Avrupa gaz piyasalarındaki gelişmelerle birlikte Gazprom’un da artık daha esnek kontratlar ve petrol yerine spot endekslenmesiyle ticarette kendi konumunu da revize ettiğini söyledi.

Rusya’da yönetimin, 2020 yılına kadar uzun bir aradan sonra ilk defa petrol ve doğalgaz sektörlerinin kurumsal olarak benzeşmesini hedeflediğini belirten Özdemir, “Üretimde gaz için Gazprom, petrol içn Rosneft, onları dengeleyen bir devlet ve bir Kremlin kontrollü özel şirket, örneğin gazda Rosneft, Novatek ve petrolde Gazpromneft ve Lukoil ve son olarak ihracat serbestisiyle iletimde Transneft ve gelecekte Transgaz gibi ayrı şirketler hedefleniyor.” dedi.

- “Gazprom’un mevcut yapısı Rusya için zararlı”

Rusya merkezli danışmanlık şirketi Creon Energy Yürütme Kurulu Başkanı Fares Kilzie de, Gazprom’un mevcut yapısının tüm Rus hidrokarbon sektörü için zararlı olduğunu belirtti.

Herhangi bir uluslararası firmanın, piyasa koşullarına uyum sağlayamaması halinde yok olacağına işaret eden Kilzie, “Gazprom’un piyasa kapitilizasyonu, mevcut kapasitesi, iletim hatları ve sermayesine rağmen çıkması gerekirken düşüş eğilimi gösteriyor. En önemli sorun, bazen tüm ekonomik mantığın önüne geçen devasa harcamalar.” dedi.

Kilzie, kimsenin Putin’e Gazprom sorunuyla ilgili gerçek bir çözüm sunmadığını, şirketin 7-8 birbirinden bağımsız şirkete bölünerek, mevcut verimsiz tekel pozisyonundan arındırılması gerektiğini savundu.

Gazprom’un sondaj, iletim ve satış alanlarında farklı şirketlere bölünerek yapılandırılmasından sonra Rusya’daki diğer şirketlere doğalgaz ihraç imkanının verilmesi gerektiğini belirten Kilzie, şöyle konuştu:

“Avrupa piyasalarında da şirketin durumu iç açıcı değil. Gazprom’un en büyük hatası, Amerikan kaya gazı devrimini ciddiye almaması oldu. Amerika’dan Avrupa’daki INEOS şirketine gelen etilen teslimatı, tüm Rus gaz şirketlerine durumun çok ciddi olduğuna dair bir işaretti. Eğer gereken adımlar atılmazsa yakın gelecekte çok daha ciddi bir durumla karşı karşıya kalacaklar.”

- “Gazprom’un bölünmesi gerekiyor”

East European Gas Analysis Şirketi Başkanı Mihail Korçemkin, mevcut yapısını sürdürmesi halinde Gazprom’un 2017 sonuna kadar “hayatta kalabileceğini” söyledi.

Gazprom’un devlete ait ayrı bir iletim şirketi ve farklı özel şirketlere bölünmesinin ayrıca Avrupa Birliği ile yaşanan “tekelcilik” sorunlarına da çözüm olabileceğini savunan Korçemkin, “Böyle bir adım Rusya’daki doğalgaz piyasasındaki şeffaflığı ve rekabeti de artıracaktır.” dedi.