Suriye Konulu Cenevre 8 Görüşmelerinin Ardından

CENEVRE (AA) - BAYRAM ALTUĞ - Suriye konulu Cenevre 8 görüşmeleri Beşşar Esed rejimi heyetinin uzlaşmaz tutumları yüzünden başarısızlıkla sonuçlandı. Muhalifler, tek heyet olarak katıldıkları görüşmelerde, Birleşmiş Milletler (BM) ile temel başlıkların tümüne ilişkin görüşmeler yaparken, rejim heyeti ise yaklaşık 3 hafta süren görüşmelerde sadece 9 gün Cenevre'de bulundu.

İsviçre'nin Cenevre kentinde 28 Kasım'da başlayan dolaylı görüşmeler dün akşam BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura'nın düzenlediği basın toplantısıyla sona erdi.

Mistura, Suriye konulu Cenevre 8 görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlandığını belirterek, "Başaramadık. Altın bir fırsat kaçırıldı." dedi.

Temmuz ayında yapılan Cenevre 7'nin ardından görüşmeler büyük umutla başlamış, Mistura, Rusya'nın Soçi kentinde düzenlenmesi planlanan Ulusal Diyalog Kongresi'nin ertelenmesi nedeniyle görüşmelerin 15 Aralık'a kadar uzatılacağını duyurmuştu.

Rejim heyeti, BM tarafından takvimin belirlenmesine rağmen görüşmelere iki gün geç katıldı. 1 Aralık'ta verilen aranın ardından Beşşar Caferi başkanlığındaki rejim heyeti Cenevre'yi terk etti. Caferi, görüşmelere tekrar geri gelmeme tehdidinde bulundu.

Görüşmelerin ikinci haftasında muhalifler ise BM ile ağırlıklı olarak "anayasa" ve "seçimler" başlıklarını "geçiş yönetimi" çerçevesinde görüştü.

- Mistura'dan rejime ciddiyet çağrısı

BM Suriye Özel Temsilcisi Mistura, 7 Aralık'ta düzenlediği basın toplantısında, rejim heyetinin Cenevre'ye gelmemesine tepki gösterdi. Mistura, rejimi "ciddiyete" davet ederek, son haftada yapılacak görüşmeleri kimin sabote ettiğini görme fırsatı bulacağını söyledi.

Mistura'nın yoğun çabaları sonuç verdi ve rejim heyeti 10 Aralık Pazar günü Cenevre'ye geldi. Muhaliflerin defalarca "doğrudan" ve "ön koşulsuz" görüşme talebini, rejim heyeti görüşmelerin son haftasında yine reddetti.

13 Aralık'ta gazetecilere konuşan Suriyeli muhaliflerin oluşturduğu Müzakere Yüksek Komitesi (MYK) sözcülerinden Yahya Aridi, rejim heyetinin "doğrudan görüşmelerden kaçtığını" belirterek, "Herhangi bir taraf (2254 sayılı BMGK kararını) küçümser veya reddederse BM ile en önemlisi de Suriye halkıyla yüzleşme sorumluluğunu almış demektir." ifadesini kullandı.

- "Rejimin talebi 'mantıklı' ve 'kabul edilebilir' değil"

Rejim heyeti ise görüşmelerin son gününe kadar sessizliğini korudu. Dün açıklama yapan Caferi, BM ile sadece "terörizm" konusunu konuştuklarını, diğer başlıklara girmediklerini itiraf etti.

Caferi, muhaliflerin Suriye'deki geçiş sürecinin Beşşar Esed görevi bırakmadan başlamayacağını vurguladığı Riyad 2 bildirgesi geri çekilmeden görüşmelerin en kritik maddesi olan "geçiş yönetimi" konusuna girmeyeceklerini ve "doğrudan" görüşme yapmayacaklarını açıkça söyledi.

Riyad 2 toplantısı bildirisinin geri çekilmesine yönelik rejim heyetinin görüşmelerdeki talebine tepki gösteren Mistura ise rejimin bu talebinin "mantıklı" ve "kabul edilebilir" bir tarafı olmadığını kaydetti.

Mistura ayrıca muhaliflerin, görüşmelerin içeriğini oluşturan geçiş yönetimi, anayasa, seçimler ve terörizmle mücadeleden oluşan 4 temel başlığın tamamını masaya yatırdığını vurgulayarak, rejimin ise sadece "terörizm" başlığına odaklandığını belirtti.

BM Özel Temsilcisi, basın toplantısında muhalifler için olumsuz ifade kullanmazken, rejim heyetine sık sık göndermelerde bulundu.

- Rejime Doğu Guta tepkisi

Mistura, AA muhabirinin rejim kuşatmasındaki Doğu Guta'daki 500 civarındaki hasta ve yaralı sivillerin tahliyesine ilişkin sorusuna, "Evet, Caferi (rejim heyeti başkanı) ile bu konuyu konuştum. Ama kendisinden bu sorunun çözümüne yönelik tatmin edici bir cevap alamadım." karşılığını verdi.

Görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasından duyduğu hayal kırıklığı yüzüne yansıyan Mistura, pes etmeyeceği mesajını vererek Cenevre 9'u ocak ayında başlatmayı planladığını dile getirdi.

- "Rejim Cenevre sürecini sabote etti"

MYK Başkanı Nasır Hariri ise dün gece düzenlediği basın toplantısında, Esed rejiminin Cenevre sürecini sabote ettiğine dikkati çekerek, "Cenevre süreci doğrusu büyük bir tehlike içinde." dedi.

Uluslararası topluma Esed rejimi üzerinde daha fazla baskı oluşturma çağrısı yapan Hariri, "Rejim siyasi sürecin altını oyarak Cenevre sürecini sabote ediyor." uyarısında bulundu.

Hariri, "Durum böyle devam ederse, bir sonraki turun fazla etkili olacağını sanmıyorum. Rejim doğrudan görüşmeleri, dolaylı görüşmeleri ve hatta Mistura'nın belirlediği görüşmelerdeki gündem maddelerini reddediyor. Her şeyi reddediyor. Çünkü geçiş yönetimini istemiyor. Rejim, muhalifler ve uluslararası toplumdan gelen tüm olumlu yaklaşımlardan nefret ediyor." değerlendirmesinde bulundu.

- Muhalifler tek heyetle geldi

Muhalifler, 22-23 Kasım'da Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da toplanarak, yeni ve geniş kapsamlı bir Müzakere Yüksek Komitesi (MYK) oluşturmuştu.

Riyad 2 toplantısı bildirisinde muhalifler, Beşşar Esed görevi bırakmadan Suriye'de geçiş yönetiminin başlamayacağını vurgulamıştı.

Kahire ve Moskova yönetimlerine yakınlığıyla bilinen grupları ve bazı bağımsız isimleri de içine katan MYK, böylece Esed rejimi heyetinin önceki turlarda "karşılarında tek bir muhatap bulamama" bahanesini ortadan kaldırmayı hedeflemişti.

- Cenevre müzakereleri

Cenevre müzakerelerinin ilki 30 Haziran 2012'de yapılmıştı. Cenevre 2, 22 Ocak 2014'te başlamış ancak sonuçsuz kalmıştı. 29 Ocak 2016'da üçüncü kez başlayan görüşmeler, Esed rejiminin Halep'i kuşatmaya alması nedeniyle sona ermişti.

Bu seneki Cenevre görüşmelerinin ilki, 1 yılı aşkın aradan sonra 23 Şubat- 4 Mart'ta düzenlenmişti. 4. tur olan bu görüşmelerde, Beşşar Esed rejimi heyetinin ısrarı üzerine BMGK'nın 2254 sayılı kararının belirlediği konular dışında "terörle mücadele" başlığı eklenmişti. 22 Mart-1 Nisan'daki 5. tur görüşmelerde rejim, zaman kazanma taktiği olarak kendi eklettiği "terörle mücadele" konusuna yoğunlaşmıştı. 16 Mayıs'ta başlayan Cenevre 6 ve 10 Temmuz'da başlayan Cenevre 7 görüşmeleri, rejimin sivilleri hedef alan saldırılarının sürmesi üzerine yalnızca dörder gün sürmüş, sonuç alınamamıştı.