Müslüman Afgan halkının bitmeyen çilesi!

Taliban'ın ülkeyi ele geçirmesiyle büyük bir kargaşanın ortasında kendini bulan Afganistan tarih boyu stratejik konumu nedeniyle işgal ve çalkantıların odağında oldu. Önce Ruslar sonra Amerikalılar geride büyük bir enkaz bıraktı. Müslüman Afgan halkının hayatı, bitmeyen savaşlar, inmeyen silahlar, açlık, sefalet ve yoksulluk içinde var olma mücadelesiyle geçti.

Yıllık kişi başı gelirin 500 doları bile bulmadığı ülke dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alıyor.

1919 - Afganistan, ülkeyi hakimiyet alanlarına katmak isteyen İngiliz kuvvetlerine karşı yapılan üçüncü savaşın ardından bağımsızlığını yeniden kazandı.

1926 - Emanullah Han kendisini Afgan Kralı ilan etti. Uygulamaya çalıştığı sosyal reformlar muhfazakar unsurlarda direniş görmesiyle sonuçlandı.

Zahir Şah 40 yıl boyunca Afganistan'ı yönetti

1929 - Emanullah Han reform hareketine tepkiler ardından ülkeyi terketti.

1933 - Zahir Şah kral oldu ve bunu takip eden 40 yıl boyunca Afganistan monarşiyle yönetildi.

1953 - General Muhammed Davud başbakan oldu. Ekonomik ve askeri yardım almak üzere Sovyetler Birliği'ne başvurdu. Bir dizi sosyal reformu uygulamaya soktu. Bunlar arasında kadınların toplum hayatından dışlanması uygulamasının kaldırılması da vardı.

1963 - Muhammed Davud başbakanlıktan istifaya zorlandı.

1964 - Anayasal monarşiye geçildi. Ancak bu durum siyasi kutuplaşma ve iktidar mücadelelerini de beraberinde getirdi.

1973 - Muhammed Davud bir darbeyle iktidarı ele geçirdi ve cumhuriyet ilan etti. SSCB'yi batılı güçler karşısında koz olarak kullanmaya çalıştı. Başvurduğu üsluptan rahatsız olan sol görüşlü kesimleri Davud'a karşı birleştirdi.

1978 - General Davud, sol görüşlü Demokratik Halk Partisi tarafından düzenlenen bir darbeyle devrildi ve öldürüldü. Ancak bu süreçte partinin Halk ve Perçem adlı kanatları hizipleşti ve Perçem kesiminden tüm önde gelen liderler sürgün ya da tasfiye edildi.

Aynı dönemde muhafazakar ve İslamcı bazı aşiret liderleri sosyal değişim sürecine karşı kırsal kesimlerde silahlı mücadele başlattılar.

1979 - Kabil'de sol kanat liderleri Hafızullah Emin ve Nur Muhammed Terakki arasındaki iktidar mücadelesini Emin kazandı.

Kırsal kesimlerdeki ayaklanmalar sürdü ve Afgan Ordusu dağılma noktasına geldi. Sovyetler Birliği Emin'in devrilmesi amacıyla askerlerini ülkeye gönderdi ve yakalanan Emin idam edildi.

Sovyet müdahalesi

1980 - Demokratik Halk partisi'nin perçem kanadından Bebrek Kemal Sovyet askerlerinin de desteğiyle ülke yönetiminin başına getirildi.

Ancak rejim karşıtı direniş de çeşitli mücahit gruplarının Sovyetlere karşı mücadeleye girişmesiyle yoğunlaştı. ABD; Pakistan, Çin, İran ve Suudi Arabistan bu güçlere para ve silah sağladı.

Afgan tankları Afganistan'ı ancak 1989'da terketti

1985 - Mücahitler Pakistan'da bir araya gelerek Sovyet güçlerine karşı ittifak kurdular. Bu tarihe gelindiğinde Afgan halkının yarısı evlerini terketmiş durumdaydı. Bunlardan çoğu da komşu Pakistan ya da İran'a geçti.

Sovyetler Birliği'nin başına geçen Mihail Gorbaçov askerlerini Afganistan'dan çekeceğini duyurdu.

1986 - ABD mücahitlere Stinger füzeleri sağlamaya başladı. Bu şekilde Sovyet helikopterlerini vurma imkanı yakaladılar. Bebrek Kemal'ın yerini Necibullah aldı.

1988 - Afganistan SSCB ABD ve Pakistan barış anlaşmaları imzaladı ve Sovyetler Birliği askerlerini çekmeye başladı.

1989 - Son Sovyet askerleri çekildi. Ancak mücahitlerin Necibullah'ı devirmek üzere harekete geçmesiyle iç savaş sürdü.

1991 - ABD ve SSCB her iki tarafa da askeri yardım yapmamak konusunda anlaştılar.

Mücahitlerin zaferi

1992 - Direnişçilerin çemberi Kabil'e doğru daraldı ve Necibullah devrildi. Rakip mücahit gruplar arasında nüfuz sahibi olma mücadelesi sürdü.

Rabbani hala mücahitler arasında önemli bir iktidar tabanına sahip

1993 - Mücahit grupları Burhaneddin Rabbani ldierliğinde bir hükümet kurulması konusunda uzlaştılar. Tacik olan Rabbani devlet başkanı ilan edildi.

1994 - Hiziplerarası çekişmeler sürdü ve Peştu ağırlıklı Taliban Rabbani hükümeti karşısında ciddi bir rakip olarak ortaya çıktı.

1996 - Taliban Kabil'de denetimi ele geçirdi. Grup İslamın radikla bir uygulamsını hayata geçirerek kadınları çalışmaktan men etti, recm gibi şeriat cezaları uygulanmaya başlandı. Rabbani ise Taliban aleyhtarı Kuzey İttifakı'na katılmak üzere başkentten kaçtı.

Taliban'a baskı artıyor

1997 - Pakistan ve Suudi Arabistan Taliban'ı meşru yönetici olarak tanıdı. Pek çok ülke ise Rabbani'yi devlet başkanı olarak tanımayı sürdürdü. Taliban ülkenin üçte ikisini kontrol eder hale geldi.

1998 - Depremler binlerce kişinin ölümüne yol açtı. ABD Afrika'daki elçiliklerine bombalı saldırı düzenlemekle suçladığı Usame Bin Ladin'e ait olduğu düşünülen üsleri füzelerle vurdu.

Taliban uluslararası tepkiye rağmen Buda heykellerini havaya uçurdu

1999 - Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'i yargılanması için teslim etmeye yanaşmayan Afganistan'a mali yaptırım ve hava ambargosu uygulamaya başladı.

2001 Ocak - Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'in iadesi için Taliban'a ek yaptırımlar getirdi.

2001 Mart - Taliban uluslarararası toplumun muhafaza edilmeleri yolundaki yoğun çabalarına meydan okur bir biçimde Bamiyan Vadisi'ndeki binlerce yıllık dev Buda heykellerini havaya uçurdu.

2001 Nisan - Taliban lideri Molla Ömer'den sonra hareketin ikinci adamı olan Molla Muhammed Rabbani karaciğer kanserinden öldü.

2001 Mayıs - Taliban Müslüman olmayan dini azınlıkların kendilerini tanıtacak simgeleri üzerlerinde taşıması şartını getirdi. Hindu kadınların da Afgan kadınlar gibi tesettüre uyması talimatı verildi.

2001 Eylül - Taliban ve yardım kuruluşları arasında gerginlik. 8 yabancı yardım çalışanı Hıristiyanlık propagası yaptıkları gerekçesiyle yargılanmaya başlandı.

Taliban'a muhalefetin en önde gelen isimlerinden olan ve efsaneleşen mücahit lider Ahmed Şah Mesud gazeteci görünümünde yanına yaklaşan kişilerin bombalı intihar saldırısı sonucu öldü.

Ahmed Şah Mesud öldürülmesinin yıldönümünde anılıyor

2001 Ekim - 11 Eylül saldırılarından sorumlu tutulan Usame Bin Laden'in teslim edilmemesi üzerine İngiltere ve ABD Afganistan'a hava saldırısına başladı.

2001 Kasım - Taliban mevzilerine karşı saldırıya geçen muhalif kuvvetler Kabil ve diğer kentlere bir kaç günlük yürüyüş mesafesindeki Mezar- Şerif'i aldı.

2001 13 Kasım - Taliban kuvvetleri kenti terketti, boşalan kente Kuzey İttifakı güçleri kolayca girdi.

Yeni yönetime ilk adımlar

2001 5 Aralık - Almanya'nın Bonn kentinde toplanan Afgan gruplar geçici yönetimin kuruluşu konusunda uzlaşmaya vardı.

2001 7 Aralık - Taliban son kalesi olan Kandehar'ı da kaybetti. Taliban lideri Molla Ömer bulunamadı.

2002 Ocak - İlk aşamada 6 ay görev yapması öngörülen Uluslararası Güvenlik Destek Gücü İSAF'ın ilk askerleri ülkeye ulaştı.

2002 Nisan - Eski Kral Zahir Şah ülkeye döndü. Zahir Şah tahta geçmek gibi bir talebi olmadığını bildirdi.

Eski kral Zahir Şah ülkeye dönüşünde Karzai'ye destek verdi

2002 Mayıs - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ISAF'ın görev süresini 2002 Aralık ayına uzattı.

İttifak kuvvetleri ülkenin güneydoğusunda Taliban ve El Kaide direnişçilerine karşı operasyonlarını sürdürdü.

2002 Haziran - Afgan aşiret meclisi Loya Jirga Hamid Karzai'yi devlet başkanlığına seçti. Karzai 2004'e dek görev yapacak yeni hükümetin üyelerini belirledi.

2003 Temmuz - Devlet başkan yardımcısı Hacı Abdül Kadir, Kabil'de silahlı kişilerce düzenlenen suikastte öldü.

ABD'nin Uruzgan eyaletine düzenlediği hava saldırısında bir düğüne gitmekte olan 48 sivil öldü.

2002 Eylül - Karzai memleketi Kandahar'da düzenlenen bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu.

2002 Aralık - Karzai ile Pakistan ve Türkmenistan liderleri Türkmen gazını Afganistan üzerinden Pakistan'a taşıyacak bir doğal gaz boru hattı inşaatı üzerinde anlaştılar.

Asya Kalkınma Bankası 23 yıllık aradan sonra Afganistan'a yeniden kredi açmaya başladı.

2003 Haziran - Kandahar'da Taliban savaşçıları ile hükümet güçleri arasında yaşanan çatışmalarda 48 kişi öldü.

2003 Ağustos - NATO Kabil ve çevresinde güvenliği sağlamakla yükümlü ISAF'ın komutasını devraldı. Bu örgütün Avrupa dışında yüklendiği ilk operasyondu.

2003 Aralık - Loya Jirga anayasa taslağını görüşmek üzere Kabil'de toplandı.

Yeni anayasa

2004 Ocak- Loya Jirga adı verilen Büyük Şura başkanlık makamının yetkilerini genişleten yeni anayasayı kabul etti.

2004 Mart - Afganistan'a üç yıl içinde 8 milyar 200 milyon dolar yardım vadedildi.

2004 Eylül - Başkan Karzai'yi taşıyan helikoptere atılan düze hedefini bulmadı; bu 2002'den bu yana Karzai'yi hedef alan en ciddi suikast girişimiydi.

2004 Ekim/Kasım - Başkanlık seçimleri: Hamid Karzai oyların yüzde 55'ini alarak zafere ulaştı. Aralık ayında sıkı güvenlik önlemleri altında yemin etti.

2005 Şubat - Son yılların en sert kışı sonucu yüzlerce kişi yaşamını yitirdi.

2005 Mayıs - ABD gözetim merkezlerinde Amerikan askerlerinin tutsaklara kötü muamelede bulunduğu iddiaları gündeme geldi.

Afgan Meclisi

2005 Eylül - 30 yılı aşkın süredir ilk kez meclis ve vilayet yönetimleri için seçime gidildi.

2005 Aralık- Yeni meclis ilk oturumunu düzenledi.

2006 Şubat - Londra'da toplanan uluslararası bağışçı ülkeler, beş yıl içinde 10 milyar doları aşkın imar yardımı vaadinde bulundu.

2006 Mayıs - Bir Amerikan askeri aracının bir gruba çarpıp ölümlerine neden olması ardından Kabil'de Taliban'ın devrilmesinden bu yana en şiddetli Amerikan aleyhtarı eylemler düzenlendi.

2006 Mayıs - Haziran - Afgan ordusu ve koalisyon askerlerinin güneyde Taliban'a karşı düzenlediği operasyon sırasında onlarca kişi öldü.

NATO komutayı devralıyor

2006 Temmuz - NATO askerleri, ülkenin güneyinde askeri operasyonların komutasını üstlendi. Bunu şiddetli çatışmalar izledi.

2006 Ekim - NATO ülke genelinde komutayı üstlendi.

2007 Mayıs - Taliban'ın en üst düzey askeri komutanı Molla Dadullah, ABD ve Afgan kuvvetleriyle çatışma sırasında öldürüldü.

Afgan ve Pakistan sınırında gerginlik tırmanırken iki ülke askerleri son yılların en şiddetli çatışmasına girdi.

2007 Temmuz- Eski Kral Zahir Şah öldü.

Haşhaş üretimi rekor düzeyde

2007Ağustos - BM afyon üretiminin rekor düzeye yükseldiğini duyurdu.

2007 Kasım - Baglan'da bir meclis heyetine düzenlenen intihar saldırısında 41 kişi öldü.

2007 Aralık- Afgan yetkililerin Taliban ile temas kurmakla suçladığı iki üst düzey AB ve BM elçisi ülkeden sınırdışı edildi.

2008 Nisan- Bükreş'te toplanan NATO liderleri Afganistan'daki barış gücünün başlıca öncelikleri olduğunu teyit ettiler.

2008 Temmuz- Kabil'deki Hindistan elçiliğine düzenlenen bombalı intihar eyleminde 50'den fazla kişi öldü. Afgan hükümeti Pakistan istihbaratını bu ve diğer bazı saldırıların arkasında olmakla suçladı. Pakistan suçlamaları reddetti.

2008 Ağustos - Başkan Karzai Afgan ve ABD askerlerini batıdaki Herat'ta düzenlenen bir hava saldırısında en az 89 sivilin ölümüne yol açmakla suçladı. İki üst düzey askeri yetkili daha sonra görevlerinden alındı.

Asker sayısı tartışmaları

2008 Eylül - ABD Başkanı Bush Afganistan'a 4.500 Amerikan askeri daha sevketti ve kararını 'sessiz bir yığınak operasyonu' olarak niteledi.

2008 Ekim - Almanya Afganistan'daki görev süresini 2009'a uzatıp asker sayısını binden 4.500'e çekti.

2008 Kasım - Taliban militanları Karzai'nin müzakere önerisini reddederek yabancı askerler ülkeyi terkedene dek masaya oturmayacaklarını söylediler.

2008 Aralık- Başkan Karzai ve yeni Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari sınır bölgelerindeki militanlarla mücadele için ortak bir strateji geliştirme kararı aldılar.

2009 Ocak - Kırgızistan Afganistan'daki operasyonlar için ikmal üssü olarak kullanılan Manas'ı hizmete kapatmayı kararlaştırdı.

ABD Savunma Bakanı Robert Gates Kongre'ye Afganistan'ın yeni ABD yönetimi için en büyük sınav olacağını söyledi.

2009 Şubat - ABD'nin 17 bin ek asker sevki kararı ardından 20 kadar NATO ülkesi de askeri ve diğer taahhütlerini artıracaklarını duyurdular.

2009 Mart - Afganistan Seçim Komisyonu Başkan Karzai'nin genel seçimin Nisan'da yapılması çağrısını reddederek, seçim tarihini 20 Ağustos olarak belirledi.

ABD Başkanı Barack Obama gitgide tehlikeli hale geldiğini söylediği durumla mücadele için Afganistan ve Pakistan'a yönelik yeni bir strateji belirledi. Dört bin Amerikan askerinin Afgan asker ve polislerini eğiteceği, sivil kalkınma ihtiyaçları için destek sağlayacağı açıklandı.