ABD'nin Rus diplomatları sınır dışı etme kararı ilk değil

WASHINGTON (AA) - ABD Başkanı Barack Obama'nın 35 Rus diplomatın 72 saat içinde ülkeyi terk etmesini istediği kararı, 2001 yılından bu yana Washington'ın en büyük diplomatik sınır dışı kararı olarak kayıtlara geçti.

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, diplomatların sınır dışı edilmesi kararının, "Rusya'nın Amerikan seçimlerine siber saldırı yoluyla müdahale ettiği" ve "Rusya'daki bazı ABD'li diplomatlara taciz" iddialarına karşılık yaptırım amacıyla alındığı ifade edildi.

Washington ile Moskova arasında ipleri daha da geren bu adımın, ABD'nin ilk ve en büyük sınır dışı kararı olmadığı dikkati çekiyor.

- En büyük sınır dışı kararı Reagan döneminde

Cumhuriyetçi Başkan Ronald Reagan'ın 1986 yılında Sovyetler Birliği'nin ABD'deki istihbarat kapasitesini düşürmek için 75 Rus diplomatı sınır dışı etme kararı, iki ülke arasında son 30 yılın en büyük diplomatik sınır dışı kararı oldu.

Karşılıklı sınır dışı ve yaptırım kararları Ağustos 1986'da Sovyetler Birliği'nin Birleşmiş Milletler (BM) çalışanlarından birinin ajanlık yapma gerekçesi ile New York'ta tutuklanmasıyla başladı. Sovyet yönetimini de US News and World Report muhabiri Nicholas S. Daniloff'u tutuklayınca Reagan yönetimi BM'de görevli 25 Sovyet diplomatın ülkeyi terk etmesini istedi. Buna karşılık Sovyetler Birliği de 5 ABD diplomatını sınır dışı etti ve ABD'nin Moskova Büyükelçiliğinde çalışan 260 Rus çalışanı işten uzaklaştırdı.

Moskova'nın bu adımı, Reagan'ın 55 Rus diplomatın daha ülkeyi terk etmesi için talimat vermesine yol açtı.

- Bush, 50 Rus diplomatı sınır dışı etti

George W. Bush yönetimi, 2001 yılında ABD'li bir FBI ajanının 1985 yılından beri Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu için ajanlık yaptığının ortaya çıkması üzerine sanıkla ilişkisi olduğu düşünülen 50 Rus diplomatı sınır dışı etme kararı aldı.

Bu karar, ABD medyasında Rus-Amerikan ilişkilerinde Soğuk Savaş dönemine dönüldüğü yorumlarını beraberinde getirdi.

ABD'nin New York Times gazetesi, Başkan Bush'un sınır dışı kararının "Rusya'nın ABD'deki ajanlık faaliyetlerinin arttığından duyduğu endişe üzerine" alındığını yazdı.

- Obama, mayıs ayında iki Rus diplomatı sınır dışı etti

Beyaz Saray, geçen mayıs ayında ABD'li bir diplomatın Moskova'daki ABD Büyükelçiliğinin önünde bir polisin saldırısına uğraması üzerine iki Rus diplomatın ülkeyi terk etmesini istedi.

Kremlin, polisin saldırısına uğradığı iddia edilen diplomatın CIA ajanı olduğunu savundu ve buna karşılık iki ABD'li diplomatın 17 Haziran'a kadar ülkeyi terk etmesini isteyerek yanıt verdi. Karşılıklı yalanlamaların yanında Rusya ve ABD'nin birbirinin istihbarat faaliyetlerinden duyduğu kaygı, son dönemlerde dikkatten kaçmadı.

Obama yönetimi özellikle son iki yılda ABD veri tabanlarına Rusya ve Çin'le ilişkili olduğu iddia edilen siber saldırılarının gerçekleştirilmesi üzerine bir dizi tedbir aldı.

Rusya ile Ukrayna ve Suriye krizleri konusunda farklı düşen Obama yönetiminin, Rusya'nın "ABD başkanlık seçimine seçilmiş Başkan Donald Trump lehine müdahil olduğunu" iddia etmesi, Moskova ile Washington arasındaki gerilimi daha da tırmandırdı.

- Sınır dışı koşulları 1961 Viyana Antlaşması ile düzenleniyor

Diplomatların sınır dışı edilmesi, bir ülkenin gönderen ülkeye karşı aldığı bazı tedbir veya o ülkenin bir davranışına karşılık verdiği diplomatik bir tepki olarak görülüyor. Diplomatların sınır dışı edilmeleri, Avusturya'nın başkenti Viyana'da 1961 yılında imzalanan Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi gereğince yapılıyor.

Diplomatların bulundukları ülkede dokunulmazlık gibi haklarının çerçevesini çizen sözleşme, bir ülkenin istediği takdirde bir diplomatı sınır dışı etme hakkını da saklı tutuyor.

Viyana Sözleşmesi, diplomatların sınır dışı edilmesini, "Kabul eden devlet, herhangi bir zaman ve kararının gerekçesini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen devlete misyon şefinin veya misyon diplomatik kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu veya misyon kadrosunun herhangi bir başka üyesinin kabule şayan olmadığını bildirebilir." ifadeleriyle anlatıyor.

Sözleşmeye göre, bu durumda olan bir diplomatın bir gün içinde gönderen devlet tarafından çekilmesi veya diplomatlık görevinden alınması gerekiyor.