Güneş'te patlama! Kutup ışıkları Türkiye'de görülebilir, uydu ve iletişim risk altında

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'nin (NOAA), Uzay Hava Tahmin Merkezi, Güneş’teki aktif bölge AR4274’ten Çarşamba günü fırlayan M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya’ya doğru güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiğini açıkladı. Fırtına, bugün dünyaya ulaşabilir.

ELEKTRİK HATLARINDA DENGESİZLİKLER MEYDANA GELEBİLİR

Uzmanların tahminince bu olay, radyo iletişimi, GPS sistemleri ve uydularda bir süreliğine aksamalara neden olabilir. Üstelik yüksek voltajlı elektrik hatlarında kısa süreli dengesizlikler görülebilir. Koronal kütle atımı (CME) olayında, Güneş’in dış katmanından devasa miktarda plazma ve manyetik alan uzaya fırlatılıyor. Bu bulut, Dünya’ya ulaştığında, manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalara sebep oluyor.

HABERLEŞME SİSTEMLERİNİ ETKİLEYEBİLİR

NOAA, söz konusu jeomanyetik fırtınayı 'G3 kategorisinde' kategorize etti. Bu seviye, direk olarak hayatı tehdit etmese de şunları etkileyebilir; Uydu iletişimi, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemleri... Güneş fırtınaları, G1’den G5’e kadar 5 ana güç seviyesinde sınıflandırılır. Her seviye, Dünya’nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki etkisine göre tanımlanır.

Güneş fırtınalarının şiddet dereceleri şu şekildedir;

G1 – HAFİF

Bu şiddette uydularda küçük yön sapmaları ve radyo sinyalinde kısa kesintiler görülebilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları çıkabilir. Elektrik şebekelerinde pek fark edilmeyen, oldukça küçük dalgalanmalar oluşabilir.

G2 – ORTA

Bu şiddette radyo iletişiminde ve GPS doğruluğunda hissedilir bozulmalar oluşabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya, Kanada'nın güneyi) görülebilir.

G3 – GÜÇLÜ

Şiddet seviyesi yükseldikçe uyduların konum ve yön kontrolü zorlaşabilir; GPS sistemlerinde ciddi sapmalar olabilir. Elektrik iletim hatlarında kısa devre ve voltaj dengesizlikleri görülebilir. Kutup ışıkları beklenmedik kadar güneye kadar inebilir (örneğin Türkiye’nin kuzeyi).

G4 – ŞİDDETLİ

G-4’te geniş çaplı iletişim kesintileri, uçuş rotalarının değişmesi, radyo ve GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altındadır; bazı bölgelerde geçici kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde bile gözlemlenebilir.

G5 – AŞIRI

Küresel iletişim ve navigasyon sistemlerinde uzun süreli bozulmalar yaşanabilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları görülebilir. 1989 Quebec karartması bu seviyeye örnektir. Kutup ışıkları ekvatora yakın bölgelerde bile görülebilir.

G5’TE TEKNOLOJİK ÇÖKÜŞ OLABİLİR

Özetle; G1–G2 seviyeleri genellikle zararsız ve gözle görülmezken, G3’ten itibaren uydular, iletişim, GPS ve enerji altyapısı ciddi şekilde etkilenmeye başlar. G5 düzeyindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski yaratabilir.