Güney Afrika’nın ilk Müslüman doktoru bir Osmanlı torunu

ANKARA (AA) - ZUHAL DEMİRCİ - ECENUR ÇOLAK - Osmanlı-Afrika ilişkileri uzmanı Halim Gençoğlu tarafından yürütülen araştırma, Güney Afrika'nın ilk Müslüman doktorunun, Sultan Abdülaziz Han tarafından bölgeye gönderilen din alimi Ebubekir Efendi'nin torunu Muhammed Şükrü Efendi olduğunu ortaya çıkardı.

Cape Town Üniversitesi tarafından internet sitesinden duyurulan araştırma sonucu ülkede büyük yankı uyandırdı.

Konuyla ilgili AA muhabirine açıklamada bulunan Gençoğlu, Ebubekir Efendi'nin Osmanlı döneminde Güney Afrika'daki Müslümanlar arasındaki ihtilafları çözmek ve onlara İslami ilimleri öğretmek amacıyla görevlendirildiğini belirti. Gençoğlu, Ebubekir Efendi'nin torunu Şükrü Efendi'nin ise 1935'te Cape Town Üniversitesine kayıt yaptırdığını, 1942'de genel cerrahi uzmanlığı hekimlik diplomasını aldığında ülkenin ilk Müslüman doktoru olarak tarihe geçtiğini söyledi.

Ebubekir Efendi'nin diğer torunu Havva Hayrunnisa Hanım'ın ise Londra'da tıp diplomasını aldıktan sonra 1929'da Güney Afrika'ya döndüğünü ve kadın doğum uzmanı olarak çalışmaya başladığını ifade eden Gençoğlu, bu yönüyle de kendisinin Güney Afrika'nın ilk Müslüman kadın doktoru olduğunu kaydetti.

Araştırma sonucunun ülkede büyük heyecan yarattığını aktaran Gençoğlu, araştırmanın yazılı ve görsel medyada en çok yer bulan ve sosyal paylaşım sitelerinde en çok tartışılan konulardan biri olduğunu dile getirdi. Gençoğlu, yayınladığı araştırmayla ilgili ırkçılık karşıtı gruplardan büyük destek gördüğünü, özellikle de feministlerin Hayrunnisa Hanım'dan takdirle söz ettiklerini belirtti.

- Siyah olarak kayıtlara geçtiler

Güney Afrika'nın bağımsızlığını kazanmasının hemen ardından çıkarılan Toprak Yasası ülkedeki ayrımcılığın temelini oluşturdu.

Irkçılığın bir devlet politikası halini aldığı bu dönemde siyahiler gibi Müslümanlar da ayrımcılığa maruz kaldı. Muhammed Şükrü Efendi ve Havva Hayrunnisa Hanım beyaz tenli olmalarına rağmen siyahi olarak kayıtlara geçti. O dönemde Müslümanlar seçme ve seçilme hakkı, ibadet özgürlüğü gibi birçok temel haktan men edilmişti.

Cape Town Üniversitesinin kayıtlarında ülkenin siyahi ilk erkek doktoru olarak Muhammed Şükrü Efendi'nin, ülkenin siyahi ilk kadın doktoru olarak da kuzeni Havva Hayrunnisa'nın ismi yer alıyor.

Uzun yıllar ırkçılığın hakim olduğu ülkede siyahilerin üniversite eğitimi görmeleri yasaklanmıştı.

Gençoğlu, Muhammed Şükrü Efendi'nin üniversiteye kabul edilmesinde açık ten renginin ve soyadının Türkçe olmasının etkili olduğunu dile getiriyor.

Güney Afrika’da yaşayan Müslümanların Osmanlı Halifesi'ne yaptığı çağrı üzerine 1863'te Cape Town’a gönderilen Ebubekir Efendi, yaklaşık 20 yıl Güney Afrika'da görev yaptı.

Torunu Muhammed Şükrü Efendi, 30 yaşında tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetti ve cenazesi 1946 yılında Cape Town’daki aile mezarlığına defnedildi.