İlk günden bu yana koronavirüs süreci

Dünya son 30 yılda SARS ve MERS'in ardından üçüncü kez koronavirüs salgınıyla karşı karşıya geldi ve küresel bir tehdit oluşturmaya başladı.

İlk kez Aralık ayında Çin'in Vuhan kentinde görülen ve "Kovid-19" olarak adlandırılan dünya çapında ölümlere neden olan koronavirüs, milyonlarca insanı tedirgin etmeye devam ediyor.Virüs, tüm çabalara karşın yayılmaya devam ediyor. Halen ölüme yol açma riski yaklaşık yüzde 3 olarak belirtiliyor. Bu oranın, bir tür koronavirün 2003 yılında neden olduğu SARS salgınına göre daha düşük olduğunun altı çiziliyor. Buna karşılık, virüsün bu defa daha hızlı yayıldığı, daha kısa sürede daha çok insana bulaştığı vurgulanıyor. Kovid-19 için ülkeler tedbirlerini aldı ve gelişmelere göre tedbirlerini genişletmeye devam ediyor. Tedirginlik yaratan virüse ilişkin doğru bilgi edinilmesi sağlığın korunması için önem taşıyor.

BİLİNENLER

Koronavirüsler (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. Koronavirüsler, Koronaviridae ailesi içinde yer alıyor. Başlıca dört türde sınıflandırılıyor: Alfa, Beta, Gama ve Delta Coronaviruslar. İnsan, yarasa, domuz, kedi, köpek, kemirgen ve kanatlılarda bulunabiliyor. Yakın geçmişte koronavirüsler, insanlarda üç salgına neden oldu. 2003'te SARS olarak tanımlanan koronavirüs, Uzak Doğu'da bir çeşit yabani kediden, 2012'de MERS olarak tanımlanan koronavirüs ise Suudi Arabistan'da develerden insana geçti.

İnsanlarda koronavirüsün neden olduğu hastalık basit soğuk algınlığından ağır akut solunum sendromuna kadar değişkenlik gösterebiliyor.

Ne zaman, nerede ortaya çıktı? 

Henüz netlik kazanmayan Kovid-19'un kökeni hala araştırılıyor. Şu ana kadar elde edilen veriler, Çin'in Vuhan kentinde bulunan Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret ediyor.

Nasıl bulaşıyor?

Bulaşma, hastalığın başlangıcındaki ilk kaynak olarak Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı satılan vahşi hayvanlar düşünülmekle birlikte, insandan insana ve sağlık merkezlerinde bulaşma olduğu yönünde bilgiler yer alıyor.

Diğer solunum yolu virüsleri gibi Kovid-19 da hasta kişinin öksürmesi, hapşırması ya da burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaşıyor.

Bu yolla bulaşma, genellikle hasta kişiyle 1 metreden daha yakın mesafeli temas sonucu gelişiyor. Ayrıca, hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun ya da göze temas yoluyla da bulaşma riski bulunuyor.

Yeni koronovirüs enfeksiyonu açısından risk altında bulunanlar, hayvanlarla yakın temasta bulunanlar, hasta kişilerin aile üyeleri ve sağlık çalışanları olarak belirtiliyor.

Belirtileri neler?

Belirtiler, hafif ya da şiddetli olabilir. Ateş ve öksürüğün yanı sıra hastalığı şiddetli geçiren kişilerde nefes darlığı, zatürre, böbrek yetmezliği gelişebilir ve hastalık ölümle sonuçlanabilir.

Tanı nasıl konuluyor?

Kovid-19 olası vaka tanımına uyan hastalarda solunum yolu numuneleri Kovid-19 açısından HSGM Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarlarında değerlendiriliyor. Kovid-19 olası vaka tanımına uyan tüm hasta numuneleri Kovid-19 için de değerlendiriliyor.

Aşısı geliştiriliyor mu?

Hastalığın şu an için bir aşısı bulunmuyor ancak aşı geliştirme çalışmaları hızla sürdürülüyor. İnfluenza virüsü dışındaki solunum virüslerine etkili herhangi bir ilaç bulunmuyor. Bu nedenle yalnızca yakınmaları hafifletmeye yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü gibi ilaçlar kullanılıyor. Tedavi sürecinde, destekleyici bakım iyileşmede önem taşıyor.

Nasıl korunuruz

Hastalığın önlenmesinde hijyen kurallarına uyulması önem taşıyor.

Buna göre, hijyen kurallarına göre öksürme ya da hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı. Mendil yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalı, eller sık sık su ve sabunla iyice yıkanmalı, su ve sabun olmaması halinde alkol içerikli el dezenfektanları kullanılmalı.

Hayvanlarla temastan sonra mutlaka eller iyice yıkanmalı, hayvansal ürünler tüketilmeden önce iyice pişirilmeli. Kirli ellerle ağız, burun ve göze dokunulmamalı. Eğer hasta olunduğu düşünülüyorsa evde dinlenilmeli. Ateş, öksürük, nefes alma güçlüğü halinde sağlık kuruluşuna başvurulmalı. Seyahat geçmişi ile bilgi mutlaka sağlık çalışanları ile paylaşılmalı. 

Maske kullanılmalı mı?

Herkesin maske kullanması gerekmiyor. Ancak, gribi olan, soğuk algınlığı belirti ve bulguları olanların virüs bulaştırmaması için maske kullanması öneriliyor.

Seyahat ederken nelere dikkat edilmeli? 

Çin Halk Cumhuriyeti başta olmak üzere yüksek vaka sayısı veya hızlı vaka artışının görüldüğü ülkelere seyahatler mümkünse ertelemeli, zorunluluk durumlarında seyahat planlayanlar, hasta insanlarla temastan kaçınmalı.

Hastaların yoğun olarak nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirmeli.

Seyahatta bulunanlar özellikle gıda güvenliği önerilerine dikkat etmeli. Çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketilmemeli, yabani hayvanlardan temastan mümkün olduğunca kaçınılmalı.

Seyahatte de gün içinde eller sık aralıklarla ile temizlenmeli, kalabalık yerlere girilmemeli.

Yolculuk dönüşü 14 gün içinde ateş, öksürük solunum sıkıntısı gelişmesi durumunda sağlık kuruluşuna başvurulmalı, seyahat öyküsü bildirilmeli.

Türkiye’nin aldığı önlemler

Türkiye'de önlemler en üst seviyede tutuluyor.

Bu kapsamda alınan önlemler şöyle:

• Hastalığın görüldüğü ülkelerden gelenler, havalimanlarında termal kameralar aracılığıyla test ediliyor.
• Dünyadaki gelişmeler, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tarafından anlık takip ediliyor ve tedbirler duruma göre güncelleniyor.
• 22 Ocak'ta Çin'deki bir havayolu firması tarafından yapılan Vuhan-İstanbul uçuşları durduruldu. Bilim Kurulu'nun önerisiyle 5 Şubat'tan itibaren Çin'den gelen tüm uçuşlar durduruldu. 
• Virüsün İran'da da görülmesi üzerine 23 Şubat'ta Türkiye ile İran arasındaki kara hudut kapıları kapatıldı.
• Türkiye'de vaka görülmesi halinde gerekli eylem planı da tamamlandı. Bu kapsamda tüm sağlık teşkilatı bu konuda bilgilendirildi ve hazır duruma getirildi. Hastanelerde gerekli tedbirler alındı, referans hastaneleri belirlendi.
• Kovid-19 için yerli tanı kiti geliştirildi.
• Başka ülkeler üzerinden gelen yabancı ülke vatandaşları, son 14 günde Çin'e seyahat ettilerse gözlem altına alınıyor.
• Sağlık Bakanlığı tarafından karantina uygulama kararı verilen kişiler, Türkiye'nin her bölgesinde hazırlanan ve içinde başka hasta olmayan hastanelerde 14 gün boyunca takip ediliyor.
• Karantina uygulaması altındaki kişilere ait numuneler ise Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarı'nda test ediliyor.
• Virüsün İran'da görülmesi ve ölümlerin gerçekleşmesi üzerine havalimanlarından İran vatandaşları alınmazken, Türk vatandaşları ise Türkiye'de 14 gün gözlem altında tutuluyor.
• Sağlık Bakanlığınca, virüsün Türkiye'ye girişini önlemek için kara hudut kapılarına sahra hastaneleri kuruldu. Kara hudut kapılarından gelen Türk vatandaşları Sahra hastanelerinde gözlem altına alınıyor.

Vuhan'dan tahliye operasyonu

Türkiye, yeni tip koronavirüs salgınının yaşandığı Çin'in Vuhan kentindeki vatandaşlarını yurda getirmek üzere 32 saatlik başarılı bir tahliye operasyonu düzenledi.

31 Ocak Cuma günü başlayan ve 1 Şubat Cumartesi sona eren operasyonla 32 Türk, 6 Azerbaycan, 3 Gürcistan ve bir Arnavutluk vatandaşı olmak üzere, 42 yolcu Türkiye'ye getirildi. 

Dr. Zekai Tahir Burak Hastanesinde 11 Şubat'a kadar gözlem altında tutulan 42 yolcu ile 20 mürettebatta koronavirüse rastlanmadı.