Oruç nedir?

Oruç nedir?

Oruç kelimesi, sözlükte “bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak” anlamına gelen Arapça savmın (sıyâm) Farsça karşılığı olan rûze kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir. Savm ve sıyâm ile türevleri Kur’ân-ı Kerîm’de on üç yerde, hadislerde ise çok sayıda geçmektedir (M. F. Abdülbâkī, el-Muʿcem, “ṣvm” md.; Wensinck, el-Muʿcem, “ṣvm” md.). Terim olarak oruç, tan yerinin ağarmasından güneşin batmasına kadar şer‘an belirlenmiş ibadeti yerine getirmek niyetiyle yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmayı ifade eder. Serahsî’nin “belirli kimselerin belirli zamanda belirli fiillerden belirli bir amaçla uzak durması” şeklindeki tanımı bu ibadetin kimler açısından sahih sayıldığını belirtmeyi hedeflemektedir (el-Mebsûṭ, III, 54). Süresi içinde kişinin kendini oruç yasaklarına karşı tutmasına imsâk denir, bu kelime “oruca başlama, orucun başlangıç anı” mânasında da kullanılır. Vakti gelince orucu usulüne göre açmaya, yani orucu sonlandırmaya iftâr adı verilir.

İslâm'ın beş temelinden biri de Ramazan ayında oruç tutmaktır. Oruç; niyet ederek tan yerinin ağarmaya başlamasından (imsak vaktinden) itibaren güneş batıncaya kadar yememek, içmemek ve cinsel ilişkiden uzak durmak suretiyle yerine getirilen bir ibadettir. Oruç, hicretin ikinci yılında farz kılınmıştır.

Oruç tutmak suretiyle Allah'ın emrini seve seve yerine getiren mü'minlerin bağışlanacağını, günahlarının affedileceğini müjdeleyen Peygamberimiz şöyle buyuruyor: "Bir kimse inanarak ve mükâfatını umarak Ramazan orucunu tutarsa geçmiş günahları bağışlanır."

Oruç, bütün dinlerde (inanç sistemlerinde) meşru kılınmış önemli bir ibadettir. İslam, orucun diğer semavi olan ve olmayan dinlerdeki ibadet dışı boyutuna son vermiştir. İslam, orucun yalnız şekli ile yetinmeyip, onun manevi hakikatine de gereken önemi vermiştir. İslam'da oruçla birlikte yalnızca; yemek yemek, cinsi yakınlıkta bulunmak gibi eylemler yasaklanmakla kalmamış, bununla birlikte; orucun gayesini, ruhi ve ahlaki kaidelerini bozan her türlü davranış da yasaklanmıştır.

KUR'AN VE PEYGAMBERİMİZİN SÜNNETİNE GÖRE ORUÇ

İslâmiyet'te başka oruç çeşitleri de bulunmakla birlikte belirli şartlar çerçevesinde her müslüman için zorunlu bir ibadet niteliğinde olanı hicretin 2. yılı Şâban ayında (Şubat 624) farz kılınan ramazan orucudur (İslâm öncesi Hicaz-Arap toplumunda görülen oruç uygulamalarının ve Müslümanlık'taki oruç ibadetinin başka dinlerle ve özellikle Yahudilik'le ilgisi hakkında ileri sürülen bazı iddialar için Ramazan orucunun farz ibadetlerden olduğu kitap, sünnet ve icmâ ile sabittir. Kur'ân-ı Kerîm'de orucun farz kılındığını bildiren âyetlerin meâli şöyledir:

SİZDEN ÖNCEKİLERE FARZ KILINDIĞI GİBİ…

"Ey iman edenler! Sizden öncekilere farz kılındığı gibi sakınasınız diye size de sayılı günlerde oruç farz kılındı. İçinizden hasta veya yolcu olan başka günlerde sayısınca tutar. Orucu tutmakta zorlananlara (zorlukla güç yetirebilenlere veya güç yetiremeyenlere) bir yoksulun -günlük- yiyeceği kadar fidye gerekir. Kim gönüllü bir iyilik yaparsa bu kendisi için bir iyiliktir. Eğer bilirseniz orucu tutmanız sizin için daha hayırlıdır. -O sayılı günler- doğruyu eğriden ayırma, gidilecek yolu bulma konusunda açıklamalar ve insanlara rehber olarak Kur'an'ın indirildiği ramazan ayıdır. Artık içinizden kim bu aya yetişirse onu oruçlu geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa başka günlerde sayısınca tutar. Allah sizin için kolaylık istiyor, güçlük çekmenizi istemiyor. Sayıyı tamamlamanız, sizi doğru yola iletmesine karşılık Allah'ı tâzim etmeniz için ve umulur ki şükredersiniz diye -oruçla yükümlü tutup hükümlerini açıklıyor-" (el-Bakara 2/183-185).

KURAN'DA ORUCA GENİŞ YER VERİLDİ

Kur'ân-ı Kerîm'de önceki toplumlara da orucun farz kılındığına dikkat çekilmiş, orucun amaç ve hükümleri açıklanırken "ittikā" fiili kullanılmış, oruç yasaklarına uymanın Allah tarafından çizilen sınırlara riayet anlamına geldiği ifade edilmiştir (el-Bakara 2/183, 187).

Oruç, niyet ederek imsak vaktinden güneş batıncaya kadar yemekten, içmekten ve cinsî münâsebetten uzak durmaktır. Mükellef olup şartlarını bulunduran her Müslümana Ramazan orucunu tutmak farzdır.

“Ey îman edenler (Ramazan) oruc(u), sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.” (Bakara Sûresi, 183)

ORUCUN FARZLARI

Hicretin ikinci yılında (M. 624) farz kılınmıştır. Orucun farzları üç tanedir:

1. Niyet
2. Orucun ilk ve son zamanını
3. Yemekten, içmekten, cinsî münâsebetten ve orucu bozan bütün şeylerden sakınmak.

ORUCUN FARZ OLABİLMESİNİN İKİ ŞARTI

Orucun bir kimseye farz olabilmesi için şu şartlar gerekir:

1. Mükellef olmak.
2. Oruç tutacak kadar sıhhatli olmak.

ORUÇ KAÇ ÇEŞİTTİR?

Altı çeşit oruç vardır:

1. Farz olan oruç: Ramazan ayında tutulan oruç.
2. Vâcib olan oruç: Adak oruçları ve bozulan nâfile oruçlarının kazaları.
3. Sünnet olan oruçlar: Muharrem ayının dokuz ve onuncu veya on ile on birinci günleri oruç
4. Müstehab olan oruç: Pazartesi ve Perşembe günleri ile şevval ayının ilk altı günü oruç tutmak müstehabtır.
5. Mekruh oruçlar: Yalnız Cuma, yalnız cumartesi günü ile muharrem ayının yalnız onuncu günü tutulan oruç.
6. Haram olan oruçlar: Ramazan bayramının birinci günü ile kurban bayramının dört günü oruç tutmak haramdır.

ORUCU BOZUP KAZA VE KEFARET GEREKTİREN DURUMLAR

1. Oruçlu olduğunu bilerek herhangi bir şey yemek veya içmek.
2. Cinsî ilişkide bulunmak.
3. Sigara içmek.

ORUCU BOZUP KAZA VE KEFARET GEREKTİREN DURUMLAR

1. Oruçlu olduğunu bilerek herhangi bir şey yemek veya içmek.
2. Cinsî ilişkide bulunmak.
3. Sigara içmek.

ORUCU BOZUP YALNIZ KAZAYI GEREKTİREN DURUMLAR

1. Çiğ olsa bile pirinç yemek.
2. Yenmesi âdet olmayan bir şeyi yemek veya yutmak.
3. Çok fazla tuz yemek.
4. Burnuna ilaç çekmek.
5. Kulağın içine su damlatmak.
6. Unutarak yedikten sonra orucunun bozulduğunu zannedip yemeğe devam etmek.

ORUCU BOZMAYAN ŞEYLER

1. Unutarak bir şey yemek, içmek.
2. Ağzına gelen balgam veya tükürüğü yutmak.
3. Boğazına toz girmesi.
4. Dişleri arasında sahurdan kalan nohut tanesinden küçük olan şeyi yutmak.
5. Kendi elinde olmadan kusmak.
6. Kan aldırmak.
7. Sürme çekmek.
8. Göze ilaç damlatmak.
9. Vücudun içine su kaçmamak kaydıyla banyo yapmak. Zira vücuda herhangi bir yerden su girerse oruç bozulur.