Ömrünü kitaplara adadı

Kütüphane Haftası münasebetiyle Konya Aydınlar Ocağı’nda Ali Emiri Efendi’yi anlatan şâir-yazar Yaşar Çalışkan, “Dokuz yaşından itibaren ömrünü kitaplara adayan Ali Emiri Efendi, hizmet eri ve kitap hastası bir adamdı” dedi.

Konya Aydınlar Ocağı’nın bu haftaki Selçuklu Salı Sohbetleri’nde, 58. Kütüphane Haftası münasebetiyle “Ali Emiri Efendi” konuşuldu.

Şâir-yazar ve edebiyatçı Yaşar Çalışkan, “Hayatına Anadolu’nun verdiği kültür, inanç ve davranışı yansıtan; cesur, gayretli, dünya varlığına esareti baştan reddetmiş bir hizmet eri, bir gönül adamı” olan Ali Emiri Efendi’nin hayatından ve yaşayışından kesitler sundu.

ALİ EMİRİ EFENDİ KİTAP HASTASIYDI

Ali Emiri Efendi’nin unutulacak şahsiyetlerden biri olmadığını belirten yazar Yaşar Çalışkan, “Süleyman Nazif’e göre; nev-i şahsına münhasır, kendine ait özellikleri olan bir şahıstır. Kendi ifadesine göre; “Bende kitap merakı dokuz yaşında başladı. Altmış senedir ne gecem gece, ne gündüzüm gündüzdür. Ömrüm kitap merakı peşinde koşmakla geçti” der. Bu hakikaten hayatının bir cümlelik özetidir. Onunkisi kitap sevgisinden öte bir aşktı! Hatta kendisiyle ilgili bu konuda araştırma yapanlar, “Dünyada eşi az bulunur bir kitap hastasıydı” diye kıyaslama dahi yapmışlar.” dedi. İstanbul Fatih’te on odalı bir okuma salonu bulunan Feyzullah Efendi Medresesi’ni Millet Kütüphanesi yapan Ali Emiri’nin, 17 bine yakın kitabı beğenerek, severek ve seçerek millete kazandırdığını söyleyen Çalışkan, “Bu çok değerli kitapları Ali Emiri Efendi maaşından harcayarak, nafakasından keserek, harçlığından keserek toplamıştır. Karşılaştığı bir güzel kitabı eğer satın alamazsa, onu, yazarak kopya eder. Kütüphanesinde elle yazılmış 700 kitap bulunuyor. Bunların çoğu kendi el yazısı” diye konuştu.

VARLIKLI, TÜCCAR, EĞİTİMLİ BİR AİLEDEN GELİYOR

1857 Diyarbakır doğumlu olan ve 1924’te İstanbul’da vefat eden Ali Emiri’nin ailesinden de bahseden Çalışkan, dedesinin “Şair Sâim Seyyid Mehmed Emîrî Çelebi” olduğunu, babasının da tüccar Seyyid Mehmed Şerif Efendi olduğunu ve varlıklı, kültürlü, medrese eğitim görmüş bir aileden geldiğini ifade ederek “İlk eseri ”Diyarbakır Şairleri Tezkiresi” olup bu eserde kendi hayatını uzun uzadıya anlatıyor. Seçme şairlerin eserlerinden 4 bin beyit ezberinde olduğu söyleniyor. 19 yaşında “ah bir kütüphanem olsa da millete kazandırsam” hayalleri kuran Ali Emiri, o devrin kültürünü şahsen yansıtan insandır. Hayatında iki isteği olmuş. Biri, milletine bir kütüphane armağan etmek. İkincisi de, öldüğünde Osmanlı sultanları içerisinde çok sevdiği Fatih Sultan Mehmed’in haziresine defnedilmek ” dedi.

DİVANU LUGATİ'T-TÜRK NASIL BULUNDU VE BASILDI

Hayatta hiç fotoğraf çektirmeyen ve hiç evlenmeyen Ali Emiri Efendi’nin sakallı ve fesli tek resminin ise, kütüphaneyi sık sık ziyaret ederek kendisini çok seven profesör rahmetli Süheyl Ünver’in elle çizdiği resim olduğunu ifade eden Çalışkan, Ali Emiri Efendi’nin o meşhur “Divanu Lugati't-Türk” adlı kitabı nasıl bulduğunu da kısa ve öz olarak şöyle anlattı: “Ali Emiri, İstanbul’daki Diyarbakır Kıraathanesi’nde toplanan insanlara, aranızda Divanu Lugati't-Türk’ü gören veya duyanınız var mı? der. Kilisli Rıfat, okuduğunu ama görmediğini söyler. Ali Emiri, “Allah’ın izniyle o kitap benim elime geçti” diyor. Sahaflarda bir kitap satıcısına 30 altın liraya satılmak üzere bir kadının getirdiği o kitabı, kütüphaneci Ali Emiri borç para bularak 33 altın liraya alıyor. Bunu duyan Talat Paşa, Ali Emiri’ye geliyor ve elini öptükten sonra bu eseri basalım diyor. Devlet hazinesinden 300 altın gönderiyor. Ali Emiri Efendi, “Vatana yapacağım bir hizmette bu parayı asla kabul etmem” diyerek geri gönderiyor. Kendi imkânlarıyla 1,5 sene süren bir çalışma sonucunda birinci cildi basılıyor. Sonra da ikinci cildi basılıyor.”

Konya İl Halk Kütüphanesi’nde, T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile birlikte düzenlenen biyografi ve kitap sohbetinin ardından Konya Aydınlar Ocağı Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Mustafa Güçlü, yazar Yaşar Çalışkan’a “Büyük Selçuklu Mirası-Müzeler” adlı kitabı, Konya’nın kitap kurdu Mustafa Sinan Ümit ile birlikte takdim etti. Sohbet, Ali Emiri Efendi’nin ruhuna okunan Fatiha’larla sona erdi.