Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı İşgalinin 37. Yıl Dönümü

KABİL (AA) - SAYED KHODABERDİ SADAT - Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgalinden bu yana 37 yıl geçmesine rağmen savaşın izlerini hala ülkenin her yerinde görmek mümkün.

Uzmanlar, 1979'ta başlayan ve 1989'da Sovyet askerlerinin çekilmesiyle son bulan savaş sonucu Afganistan'da milyonlarca çocuğun yetim kaldığına ve ülkenin altyapısının çok büyük hasar gördüğüne dikkati çekti.

Sovyetler Birliği'nin işgaliyle 2 milyon insanının yanı sıra huzur, istikrar ve düzenini de kaybeden Afgan halkının dramı hala sürüyor.

Yaklaşık 350 bin kişinin sakat kalmasına yol açan savaş sonucu 5,5 milyon Afgan vatandaşı iltica etti, 200 bin kişi ülke içinde yerinden oldu.

Yaklaşık 100 milyar dolarlık maddi kayba neden olan savaşta 200 bin hektarlık orman, bin 500 kilometrelik asfalt yol, 600 kilometrelik elektrik hattı, 114 sağlık merkezi ve 28 hastane de yok oldu.

- ''İşgal, Afgan halkını bitirdi''

Siyaset analisti ve işgalin tanığı Nasratullah Estanikzey, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ''İşgalin psikolojik ve maddi izlerini silmek çok zor. Bu işgal, Afganları bitirdi.'' ifadelerini kullandı.

İşgalin Afganistan'ın altyapısını da yok ettiğini hatırlatan Estanikzey, iç savaşın ülkenin kültürel, sosyal ve ekonomik alanlarda gelişmesine de engel olduğunu söyledi.

Estanikzey, işgal neticesinde yüz binlerce çocuğun yetim kaldığını, yeni gelişmekte olan şehirlerin harabeye döndüğünü kaydetti.

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesiyle dış müdahalenin de başladığını dile getiren Estanikzey, Afganistan'ın içinden çıkılmaz bir bataklığa saplandığını vurguladı.

- Afganistan'ın işgali

Sovyet askerleri, Afganistan'a ilk kez 24 Aralık 1979'da Sovyet lideri Leonid Brejnev'in emriyle ayak bastı. Afganistan'daki Marksist hükümetin daveti üzerine bu ülkeye giren Sovyet askerleri, 10 yıl boyunca mücahitlere karşı savaştı.

Daha önce krallıkla yönetilen Afganistan'da 1973'te Davud Han liderliğinde cumhuriyet ilan edildi. Davud Han, devlet başkanı sıfatıyla hem kendi aile çevresinden hem de devrik kraliyet ailesinin bazı üyelerinden kurulu hükümeti iş başına getirdi. Davut Han'a karşı güç birliği yapan Halk ve Bayrak partileri, Halk kanadı lideri Hafizullah Amin'in düzenlediği bir darbeyle Davud Han'ı devirdi. Darbe sırasında Davud Han ve ailesinin büyük bir kısmı öldürüldü.

Sovyetler Birliği ile Afganistan, 5 Aralık 1978'de ''Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği Antlaşması'' imzaladı. Ancak anlaşmanın ardından ülkede Sovyet yanlısı iktidara karşı ulusal direniş hareketi başladı. Afgan ordusu ayaklanmaları bastıramayınca Afgan yönetimi, Sovyetler Birliği'nden yardım istedi. Yardım çağrısı, 27 Aralık 1979'ta Sovyetler Birliği'nin ülkeyi fiilen işgal etmesiyle sonuçlandı. Öldürülen Devlet Başkanı Hafizullah Amin'in yerine Demokratik Halk Partisi Lideri Babrak Karmal getirildi. Afganistan Demokratik Halk Partisi liderleri Nur Muhammed Taraki ve Babrak Karmal da tutuklandı.

- Kanlı eylemler

İşgalinden sonraki ilk kanlı eylem, 1980'in şubat ayında yaşandı. Afgan ve Sovyet birliklerinin greve giden esnaf ve memurların üzerine ateş açması sonucu yüzlerce kişi öldü.

Aynı yıl başkent Kabil de öğrenci eylemleri sırasında benzeri olaylara sahne oldu. Askerlerin ateş açması sonucu yüzlerce öğrenci yaşamını yitirdi, 2 bin öğrenci ise tutuklanarak Pul-i Çarkhi Hapishanesi'ne gönderildi.

1984'te mücahitlere destek vermekle suçlanan bin 500 köylü katledildi. Olay, "Lağman Katliamı'' olarak tarihe geçti.

Sovyetler Birliği, Afganistan işgali sırasında kimyasal silah da kullandı.

Bazı kaynaklara göre, Sovyet askerlerinin 1979-1981 yılları arasında Afganistan'da düzenlediği 47 kimyasal saldırıda 3 binin üzerinde insan hayatını kaybetti.

Kullanılan kimyasal silahlar arasında "Sarı Yağmur" ve "Sıvı Ateş" olarak da bilinen ve şok dalgalarıyla insanları öldüren ''sıvı bombalar'' da bulunuyordu.

Savaş sırasında uçaklardan atılan ve içinde patlayıcı bulunan kalemler, radyolar, kibrit kutuları ve oyuncaklar nedeniyle sayısız çocuk öldü.

16 Şubat 1989'da Sovyet askerlerinin ülkeden çekilmesiyle son bulan savaş, 2 milyon cana mal oldu.