• Dünyada ilk defa bin 100 tonluk bir türbe, Türk Mühendisleri tarafından modüler taşıyıcı usulüyle taşınarak gerçekleştirildi.

Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından oğlu Zeynel Bey için yaptırılan türbe, iki katlı kümbet formunda tasarlanmış, dıştan silindirik, içten sekizgen bir plân şemasıyla birlikte 650 yıllık bir eser.

Gövdesi üzerinde firuze ve lacivert renkli sırlı tuğlalarla mozaik çinilerden oluşan yazı, bitki ve geometrik şekillerden teşekkül süsleme örnekleri ile kitabeler mevcut. Çini süslemeler ilk baktığınızda gözlerinizi kamaştıracak kadar güzel. Bu türbenin başına gelenler kel tavuğun başına gelmemiş cinsten. 2007’nin Mart’ında yapılan kaçak kazı neticesinde Zeynel Bey Türbesi’nin mezar odası tahribata uğramış. Sandukasının altındaki kabir âdeta yağmalanmış. 1968 yılında açılan ve kemikleri ortaya çıkartılan Zeynel Bey’e ait iskeletten geriye birkaç kemik parçası kalmış, onlarda antropolojik açıdan incelenmek üzere depoya kaldırılmış. Mezar odasındaki kazı çalışması 30.07.2007 tarihinde kapatılarak sona ermiş.

***

Hasankeyf’de değişik dönemlerde birçok mimari eser yapılmasına rağmen deprem, savaş, Moğol istilası ve define yağmacıları ile ihmaller yüzünden bunların çoğu günümüze ulaşmadığını belirtmeliyiz.

Ulaşabilenlerin ne halde olduklarını da kısa bir gezinti olsa da gördüm ve o tarihi taşlara ellerimle dokunabildim. Dicle nehrinden ortalama 135 metre yükseklikte yekpare kaya kütlesi üzerine kurulan, tabii yapısına uygun surları ve muhteşem kapılarıyla “Yukarı Şehir” olarak bilinen İçkale’nin ise, 1970’lere kadar kullanıldığını öğreniyoruz. 

Hasankyf Ören yeri 1981’de 1. Derece SİT alanı ilân edilmiş. 1986’da da Mardin Müze Müdürlüğü Başkanlığında, Prof. Dr. M. Oluş Arık tarafından kazılara başlanılmış. Yabancı arkeologlar (Dr. Peter Schneıder) ekip halinde 2001-2003 yılları arasında Er-Rızk Camii’nde kazı yapmış, harimin bir bölümünü ortaya çıkarmışlar.  Anadolu’da tek örnek olan ve Hasankeyf’in simgesi durumundaki Zeynel Bey Türbesi etrafında 2004-2005 yıllarında yapılan kazılarda buranın bir külliye olduğu ve bir medrese ile kervansarayın eklendiği de ortaya çıkarılmış.  Değişik zamanlarda 3 medrese,1 imaret, 1 türbe, 1 han ve Dicle kenarında 1 hamamdan oluştuğu da tesbit edilmiş. Kazıların 2009’da yapılan bir devir sözleşmesiyle Batman Üniversitesi adına yürütüldüğünü de burada ifade edelim.

***

Ilısu Barajı tamamlanınca su altında kalacak olan 650 yıllık Zeynel Bey Türbesi, taşıyıcı sistemle 8 saatlik çalışmanın ardından 2 km. mesafedeki yeni yerine taşındığını televizyon ekranlarından izleyerek haberdar olmuşsunuzdur. Yeni Hasankeyf’teki Yeni Kültürel Park Alanı’na taşınan bin 100 tonluk türbe, tek parça halinde “Hollanda” yöntemiyle yeni yerine kondu. Taşıyıcı treyler sisteminin kullanıldığı çalışmaları, 6 mühendis ve 3 mimarın da yer aldığı 52 kişilik ekip gerçekleştirdi. Türbenin taşıma işleminde Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fak. İnşaat Mühendisliği Bölümü’nün katkılarının olduğunu da ifade ediyoruz.

Artuklu Hamamı, Ortakapı, El-Rızk Camii, Süleymanhan ve Kızlar Camii gibi eserlerin de bulunduğu 8 eser daha aynı yöntemle Yeni Hasankeyf’e taşınacak. Yeni Hasankeyf ise, devlet binalarıyla birlikte tamamlanma aşamasında.

YARIN: Hz. Eyyûb Türbesi ve Sabır Taşı