S.S. (Sınırlı Sorumlu) kooperatiflerle ilgili yasa, ticarette sorumsuzluğu adeta meşrulaştırıyor, satıcı firmaları yanıltıp, mağdur olmalarına yol açıyor. Bence bu yasa, bu haliyle ticaret hayatımızın doğru yapılanmasına da engel oluyor. Acil olarak yeniden ele alınıp, S.S. saçmalığına bir son verilmelidir. Yahut bu kooperatifler de Tarım Kredi ve Pankobirlik gibi mali açıdan da müteselsil sorumlu, tam sorumlu hale getirilmelidir. İl, ilçe, köy, kasaba, neredeyse bütün yerleşim yerlerinde bu S.S. kooperatiflerden bir veya birkaç tane vardır. Bunlara vadeli mal ve hizmet satışı yapan firmaların büyük çoğunluğu şu anda alacağını tahsil edebiliyor. Ama bu tamamen kooperatif yöneticilerinin dürüst ve becerikli olmasındandır. Müteselsil ve tam sorumlu olan kooperatiflerde ise yöneticiler nasıl olursa olsun, kooperatiften alacağı olanlar, alacağını zamanında ve kesinlikle tahsil ediyor.    

Bu gün ülkemizdeki kooperatifçilikte bir geriye gidiş söz konusudur: Örneğin eskiden kurulmuş olan Tarım Kredi Kooperatifleri, Pancar Kooperatifleri (Pankobirlik), Trakya Birlik gibi yapılar, daha sonraki dönemlerde kurulan S.S. tarımsal kooperatiflere göre daha güçlü ve daha başarılıdır. Çünkü bunlar mali açıdan şimdikiler gibi sınırlı sorumlu (S.S.) ve birbirinden bağımsız, zayıf kooperatifler değildir. Bu birliklere bağlı kooperatiflerin tamamı bir bütün halinde çalışan, müteselsil sorumlu kooperatiflerdir. Mal veya hizmet satışı yaptığınızda bu birliklerin yerel şubeleri alacağınızı ödeyemezse, onun bağlı olduğu bölge birliği ödüyor. O da ödeyemezse genel merkezleri yani merkez birlikleri ödüyor.

S.S. kooperatiflerin önde gelenleri tarımsal kooperatiflerdir. Tarımsal Kooperatiflerin en tanınmış olanları da Kalkınma Kooperatifleri, Süt Birlikleri, Damızlık Birlikleri, Sulama Kooperatifleri, Üretici Birlikleridir. Bunlar piyasaya çıkan yem, gübre, tarım ilacı, aşı, tohumluk, tarım alet- makinaları gibi tarımsal girdilerin önemli bir kısmını ortakları için satın almaktadır. Bu gibi malları üretenler bunlara satış yapmazlar, satışlarını sadece diğer alıcılarla sınırlarlarsa, satış rakamları çok düşük kalabilir. Ama bunların sağlamlığı çok iyi araştırılmalıdır. Bu araştırmada yanılırsanız tahsilatta sorun yaşayabilirsiniz. Bunların yapısı ve yasası müteselsil ve tam sorumlu kooperatifler gibi değildir. Bunların yasası,  alamadığınız alacağınızı icra yoluyla tahsil etmenize hiç müsait değildir. Çünkü S.S. kooperatifler yasası, yanıltıcı bir şekilde, adeta tuzak gibi hazırlanmıştır. Bunlardaki alacağınızın bir garantisi yoktur.

Sınırlı Sorumlu (S.S.) olmanın yasalara göre ticarette ne anlama geldiğini bilmeyenler bunları öğrendiğinde, “Böyle bir şey olamaz” deyip, şaşırıyor: Şöyle ki, bu tür kooperatiflerde kooperatif ortakları, kooperatifin toplam borcundan payına düşen miktarın yasal olarak sorumlusu değildir. Her ortak, bu borcun, kooperatife ortak olurken ödediği ortaklık payı kadarından sorumludur. Örneğin kooperatifin ödenemeyen borcundan payına 3.000 lira düşüyorsa, sorumlu olduğu borç bu kadar olmuyor. Ortak olurken ödediği ortaklık payı 50 liraysa, sorumlu olduğu borç da 50 lirayla SINIRLI oluyor.

Alacaklı mahkemeye başvurduğunda, kooperatifin haczedilecek bir malı çıkmazsa ki, genellikle böyledir, her ortağa ayrı ayrı haciz yollaması gerekiyor. Oysa bu hacizlerin sonunda eline geçecek para, icra masraflarını bile karşılamayacaktır.  Örneğin kooperatifin 100 ortağı varsa, bunlardan toplanacak olan 100X50=5000 lira, ortakların her biri için ayrı ayrı yapılacak mahkeme, avukatlık ve haciz masraflarını karşılamaktan bile çok uzak olacaktır. Bu durumda alacaklı örnekteki 100X3.000= 300.000 lira alacağını ise zaten alamayacaktır. S.S. (Sınırlı Sorumlu) işte bu demektir!  Ortaklar zengin de olsa, kooperatiften satın aldıkları mal bedeli ortaklık paylarından bin kat fazla da olsa, sonuç değişmiyor. Alacaklı, her ortaktan ortaklık payı olan 50 liradan fazla bir şey talep edemiyor.

Mali açıdan birbiriyle bağı olmayan, sınırlı sorumlu, ileride bile güçlü birlikler oluşturma şansı hiç bulunmayan, hiç ilerleyemeyen, bu güçsüz ve dağınık kooperatiflerin, zaman geçtikçe daha çok mağduriyete yol açacağı açıktır. Bu haliyle bunlardan ilerleyip, gelişmiş ülkelerdeki kooperatifler durumuna gelmesi, borçlarını hiç aksatmadan ödeyecek kadar güçlenmesi, yurt dışına açılması ve nihayet ülke ekonomisine ciddi katkılar yapması da beklenmemelidir. Allah’a emanet olunuz.

NOT: Önceki yazımda dile getirdiğim “Tren sarsıntısı” problemi için D. Demiryollarından telefon açıp, kış bittikten sonra gereğinin yapılacağı bildirildi. İlgileri için teşekkür ediyorum.