Osmanlı arşivlerinde Muallim-i şehîr yani meşhur öğretmen olarak kayda geçen eğitimcimizi tanıyalım.

1840'lı yıllarda Tanzimat dönemiyle birlikte Avrupa tarzı eğitim sistemine geçildi.

Bu bağlamda ilk defa 1847 senesinde İstanbul'da iptidai yani ilkokulun üstü olan erkek Rüştiye Okulu / ortaokul açıldı.

Rüşde ermiş yani ilkokul dönemini bitirmiş çocukların okuduğu ortaokul anlamına gelen Rüştiyeler kızlar için de açılmaya başlandı.

Bu arada sayıları gittikçe artan rüştiyelerin öğretmen ihtiyacı için Darülmuallimin yani öğretmen okulları da 1850 sonlarında açılmaya başlanmıştı.

İlk rüştiyenin açılışından 16 sene sonra, her zaman Türkiye'de ilklerden olan ilçemiz Ermenek'te de Rüştiye mektebi açılmıştı, yıl 1865'ti.

Abdullah Hulusi Efendi 1862 yılında İstanbul Darulmuallimin / Öğretmen okuluna kaydoldu. 17 Kasım 1866 yılında Darulmualliminden mezun oldu. Aynı yıl, 1865 senesinde açılmış bulunan Ermenek Rüştiyesine muallim-i evvel / başöğretmen olarak atandı.

Ermenek Rüştiyesinde bu sırada 116 öğrenci vardı.

Muallim-i evvel / başöğretmen Abdullah Hulusi Efendiye 1894 yılında Ermenek taburu yarbayı ve kurmayları başta olmak üzere bütün Ermenek eşraf ve ayanının teklifi ile kırk yıldır yürüttüğü üstün hizmetlerinden dolayı Sultan Abdülhamit tarafından 5. Rütbeden Mecidi nişanı verildi.

15 Mayıs 1905 senesi emekli olan Abdullah Hulusi Efendi yerine oğlu Mehmet Reşit Efendi vekil tayin edildi.

İçel Sancak merkezi 1827 yılında Ermemektir. Ermenek'in Sancak merkezliği yani kendisine 7 kazanın bağlı olduğu il olması 1869'a kadar 41 yıl sürmüştür.

İşte bu liva / sancak olmasının da verdiği güçle Ermenek merkezde 1865 yılında Rüştiye mektebinin açılması Osmanlı İmparatorluğu zamanında ilklerdendir.

1865 ile 1905 senesi arasında 41 yıl Ermenek Ortaokulu’nda (Ermenek Rüştiyesi) başöğretmen olarak hizmet veren 1905’te de yerine oğlu Mehmet Reşit Efendi atanan, Abdullah Hulusi Efendi kimdir tanıyalım.

Ermenek Rüştiye Mektebinin kuruluşundan ömrünün sonuna kadar 41 sene bu okulda öğretmenlik yapan Abdullah Hulusi Efendi'nin marifeti ile Ermenek Ortaokulu’ndan / rüştiyesinden büyük insanlar yetişti.

Aşağıda bu ünlü öğretmen Abdullah Hulusi Efendi'nin yetiştirdiği öğrencilerden 1894 yılında mezun olan 10 öğrencinin adını bulacaksınız.

Yaşları 16 – 18 aralığındaki 10 öğrenci:

Mustafa Efendi oğlu Mustafa Şükrü Efendi

Nuri Efendi oğlu İzzet Efendi

Hüseyin Efendi oğlu İbrahim Hakkı Efendi

Mesut Efendi oğlu Zeyveli Hıfzı Efendi

Hasan Ağa oğlu Abdullah Agâh Efendi

İbiş Efendi oğlu Ali Rıza Efendi

Mustafa Fehmi Efendi oğlu Molla Osman

Mehmet Ağa oğlu Hüseyin Fikri Efendi

Hasan Ağa oğlu Abdurrahman Niyazi Efendi

Hacı İbrahim Ağa oğlu Mustafa Fahri Efendi

1894 yılında Ermenek’ten İstanbul’a, Sultan Abdülhamit Hana gönderilen konuyla alakalı yazının transkripti:

“Hakpa-yı dekâik-ihtivâ-yı hazreti vilâyet-penâhiye maruzat-ı çâkeranemdir ki

Ma’lûm-i maârif-melzûm-i cenâb-ı atûfet-penahileri olduğu üzere Ermenek kazası mekteb-i rüştiyesinin tarih-i küşadı bulunan 30 seneyi mütecaviz bir zamandan beri muallim-i şehîr mekremetlü Abdullah Hulusi Efendi kemâl-i sadâkate riayete istikametle sâlifü’l-arz mektebin hüsn-i idaresine ber vech-i matlûb-i âlî rağbette bulunduğu gibi müddet-i masrûfe zarfında bin küsür efendileri şu gülistan-ı ilm-i vâdiye müzeyyenen çıkardığından bu günkü günde bazıları tarik-ı şeriatta rehnümâ-yı fazl ü irfan olmakta ve ekseri ise silk-i celil-i askeride silm-i rif’ate vâsıl olmalarından din, devlet ve mülk-i millete cansiperâne hidemât-i memdûhada bulundukları re’ye’l-ayn müşahedesiyle karinü’l-ayn iftihar olunmakta ve bu ise sâye-i maârif-vâye-i hazreti padişah efendimizde muallim şehîr hidemât-i meşkûrede ve hidemât-i mahmûde-i … desinden ileri gelmekte ve ale’l-husus umum ise şakirdânından deavât-i hayriyye-i hazreti Emiri’l-müminîne müdâvemet olunmakta ve el’an da isticlâb kılınmakta iken bazı kütah-beyanlar bu dekâikin farkına varmadıkları gibi nankörlük kabilinden olarak bazı gûnâ kîl ü kâl-i gayr-i lâyıkaya ve bâ husus iftira-yı kâzibe-i nâ lâyıkaya mücaseretle üli’l-emri teaddiye ibtidâr eyledikleri vâsıl-i sem’ kederimiz olmakta ve bu misillü umûr-i mühimme ve nâzikede icap eden keyfiyetler kaza kaymakamlığıyla bilhassa mutasarrıflığa ait olduğuna göre vazifeye başlamak müvellidâtından olarak re’sen cânib-i vilayet-penahiye müracaat-i vâkıa küstahlığına cesaret eden mütecâsir-i bî edebin terbiye-i lâyıkasının ifasıyla cezalandırılması ve kendisinin dahi … olması mekteb-i marûza şakirdân-ı şâkiru’l-ihsanları ebeveyni ef’ideye şikayetler beyanlarından velâ seyyimen vatan kasdı muhafızlığı şerefiyle mübâhi bulunan vâzıu’l-imza zabitan-ı askeriye-i şahaneleri kulları mevâdd-i mebhûse … 30 seneden beri muvaffak olduğu bu kadar hidemât-i cesime ve azimesine karşılık mükâfâten mekremetlü hâce-i dânâ mumaileyh Abdullah Hulusi Efendinin nişan-ı müftehire ve sadakati olmak üzere … sadakat-i vefiyyesinin geçmiş rütbeden bir kıta mecîdî nişan-ı zişanla tezyin olunması üli’l-a’tâfi vel’eltâfi mâ lâ nihaye-i hazreti şehriyariden ve saniyen kadirşinas ve maârif-perver cenab-ı viayet-penahilerinden özler ve gözler olduğumuz babında emr u ferman hazreti atufet-penashilerinindir.

Fi 15 Teşrin-i sâni sene 1310 / 27 Kasım 1894 / Mühürler: altı üsteğmen / mülazım, dört Yüzbaşı, Tabur Kâtibi ve binbaşı vekili”

Abdullah Hulusi Efendi hakkında bilgi ya da torunlarından bildiğiniz tanıdığınız varsa paylaşmanızı önemle rica ediyorum.

Kaynak: Devlet Arşivleri BOA MF_IBT_040_077_01_01 - BOA.MF.İBT.0043 / BOA MF_IBT__00040_000100_001_001)