Son birkaç seneyi doğrudan ifade edecek olursak kuraklık beni ve tüm ziraat sektörünü endişeye sevk ediyor. Zira çeşitli ana şartlara bağlı olarak neredeyse 10 senedir ağırlığını hissettiren kuraklık üretici, tarım işletmecisi ve dağıtıcısını ile kısmen de tüketicilerin ciddi anlamda ilgi alanına girmiş durumda.

Son cümlemde üreticiler ile tarım işletmecilerinin (depocular, dağıtıcıları, girdiciler) kuraklıkta gelinen noktadan endişe duyduklarından bahsederken, tüketicilerin bazılarının bu kaygıyı yeterince taşımadığı fikrini vurguladım. Sebebi, hammadde ve gıda özellikle tüketim ağında (pazar, marketler) ile evlerimizde gıda israfının had safhalara ulaştığından görürüz. Unutmayalım ki Ülkemde senede 22 milyon ton gıdanın israf ediliyor da onun için. İsrafı bilen ve sulama suyunun azaldığını düşünen tüm kesimler gıda israfının da farkında olmak zorundadır.

Gıda hammaddeleri üretim merkezlerinde, yani üreticiler de israf yok mu diye sorulacak olursa, elbette var ancak tüketim ağları kadar değil. Bu bölümlerde israf, çiftçinin gereksiz alet-makine alımı yanında, üretimde gübre, su ve kimyasal ilaçları ihtiyaçtan fazla tüketilmesi ile olmaktadır.

Gelelim şeker pancarının su ile bağlantısına. Şeker pancarı ülkemizde % 90 oranında sulamalı olarak yetiştirilmektedir. Daha çok Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde kaliteli ürün vermesi söz konusu olup, bu bölgelerde yeraltı-yerüstü sulama suyunun giderek azalması ile şeker pancarı tarımı bu bölgelerde giderek zorlaşmakta, böyle giderse daha da zorlaşacağı açıkça görülmektedir.

Öyle de öyle veya böyle şeker ister dışarıdan isterse iç kaynaklardan olsun tüketime sunulmak zorundadır. Bunun için Devlet şeker pancarı tarımına ve şeker ihtiyacının karşılanmasına ayrı bir sayfa açmaktadır, biraz da buna mecburdur.

2025-26 üretim yılı şeker pancarı ton fiyatı en son kota tamamlama düzenlemesiyle birlikte 3100 TL olarak belirlendi. Bu fiyatın çiftçi ve fabrika açısından önemini ve şeker fiyatlandırmalarına nasıl yansıdığını ele alalım.

Ülkemizde dekar başına ortalama şeker pancarı veriminin 6.8 ton olduğu açıklanıyor. buna göre dekar başına üreticinin alacağı ham bedel (3100 X 6.8) 21 080 TL olacaktır. Bu da şeker pancarı üreticisi dekar başına elde ettiği 6.8 ton pancarın 4 tonu masraflara gittiği durumda, dekar başına 2.8 ton net şeker pancar karşılığı gelirinin (3100 X 2.8) 8500-9000 TL arasında olacağı ortaya çıkar.

Bu gelir değeri bölgeden bölgeye göre değişiklik gösterir. Bu değişiklikte bölgenin iklim, toprak ve yüksekliği ile sulamalı olup olmadığı (su kaynağı) etkilidir. Bazı bölgelerimizde (orta Anadolu ve Geçit) dekara 10 ton ürün alınırken, bazı bölgelerimizde (Doğu Anadolu) en fazla 4-5 ton ancak çıkmakta, bunun 3 tonu gider olursa, bu durumda dekara verim 3-4 bin TL kadar ancak olacaktır.

Dekara 10 ton şeker pancarı alınan bölgelerde üretim giderleri 6-7 ton dekara kadar çıkmaktadır. Bu durumda dekara gelir 10-12 bin TL arasında olsa da, gelir sadece bir seneye ait değerlerle ele alınamaz. Gerçek olan uzun vadede düşünülmeli, böylece ülkesel olarak su ve enerji israfı, bölgesel olarak da üretim yapılan tarlanın aşırı gübre ve sulama ile daha çok tahrip edilmesi demektir.

2025-26 sezonu için şeker maliyet fiyatı şöyle olacaktır. 7 tondan 1 ton kristal şeker elde edileceği hesabına göre; 7 ton pancarın hammadde maliyeti (3100 X 7) 21 700 TL tutacaktır. Buna % 50 kadar (nakliye, işçilik ve fabrikasyon) ve diğer görünmeyen giderler (21 700 X 0.4) olan 10 850 TL eklenirse, 1 ton ham şekerin maliyeti yaklaşık 32 500 TL edecektir. Buna fabrika kârı ve satıcı kârı ve nakliye eklenirse yaklaşık kristal şekerin tonunun 40 bin TL ye, enflasyon da dâhil edilirse en fazla, tonu 50 000 TL (kilosu 50 TL) tüketilmesi gerekir.

Şeker pancarı tarımının özellikle yoğun olarak yapıldığı bölgelerde sulama suyunun azalması ile düşeceği kanaatini taşımaktayım. Şimdiden buna tedbir alınmalı, tedbirin de ya ham şerbet ithal edilerek, ya da şeker kamışı üretimine geçilmesi ile mümkün olacağı düşünülmelidir.