TARİHE YOLCULUK (245)

Babalık Gazetesinden yer alan ilâna göre; 1932’nin ocak ayının 31’nde Konya Belediyesi tarafından satılığa çıkarılan 10 adet mezarlık şöyle: Söylemez Mezarlığı, Kanlıgöl Mezarlığı, Zindankale Mezarlığı, Yağlıtaş Mezarlığı, İstasyonda Hristiyan Mezarlığı, Ferhuniye Mezarlığı, Bordabaşı Mezarlığı, Parmakkapı Mezarlığı, Gemalmaz Mezarlığı, Şeyh Sadreddin Mezarlığı.

Cennet mekân Muhsin Başkan’ın şehadetinin dokuzuncu sene-i devriyesi münasebetiyle haftanın ilk günü, onunla ilgili bir yazı kaleme aldığımdan dolayı daha önce açıklayacağımı söylediğim Konya mezarlıkları, bugüne sarktı. Bundan dolayı özür beyan eder, siz kıymetli okurlarımın yüksek müsamahalarına sığınırım.

Mezar, “ziyaret yeri” dendiği kadar “ölü gömülen yer, kabir, sin, makber” olmakla beraber sıkıntılı, kasvetli yer anlamını da taşır. Biz, mezar kazan veya mezarlığa bakan kimseye “mezarcı” diyoruz. Son zamanlarda ise mezar bakıcılığı diye bir meslek ortaya çıktı. Bunun adı da mezarcılık veya “Mezar Bakıcılığı” oluyor.

Mezar taşı, bildiğiniz gibi mezar üzerine dikilen ve ölü hakkında bilgi ihtiva eden taş, hece taşı oluyor. Bundan dolayı mezar taşları “tapu senedi” kadar değerlidir. Mezarlıklar da orada yatan ölülerin kabirlerinin baş taraflarına dikilen taşlarda yazılı vesikalardan dolayı son derece kıymetlidirler. Türk milleti ölüleriyle birlikte yaşayan bir millet ve topluluk olduğu için mezarlara ve mezarlıklara ayrı bir önem vermişlerdir. Bu ehemmiyet efendim, öbür dünyayı hatırlattığı ve ahirete imanı kavlileştirdiği içindir.

Kibâr-ı kelâmdan olan “Hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya, yarın ölecekmiş gibi öbür dünya için çalışınız” sözünü hatırlatır bize.

Bahtiyar Vahabzâde, “Yolcu, arabayı durdur bu yerde/ Bir sor, kimdir yatan tenha kabirde?” diye sorduğu gibi Eski Konya’da, öyle tenha yerlerde kabirlerin olduğunu, tarihçi Konyalı’nın ‘Konya Tarihi’ni okuduğunuzda karşınıza çıkıyor.

İşte o zaman şaşırıp kalıyorsunuz ve kendi kendinize o zaman şu soruyu soruyorsunuz:

Peki, o mezarlar şimdi nerede?

YOK OLAN MEZARLIKLAR

Mehmet Âkif, “Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı” diyor ya. Konya’da yok olan, belediye tarafından gazete ilânıyla satılığa çıkarılan mezarlıklardan da bahsetmek gerekir.

Konya’da 14 peygamberin kabri makamının bulunduğu da zaman zaman zikredilmekte. 16 Ocak 1932 tarihli Babalık Gazetesinde yer alan ve belediye tarafından ilanla satılığa çıkarılan mezarlar şöyle: Söylemez Mezarlığı, Kanlıgöl Mezarlığı (Söylemez Konağı arkası), Zindan Kale Mezarlığı, Yağlı Taş Mezarlığı (Kağnı pazarında ciheti keriyece maşgul), İstasyonda Hristiyan Mezarlığı (Meram İstasyonu hattı cenup cihatinde). Belediyeye intikal eden beş adet mezarlık 31.1.1932 tarihinde (kapalı zarf) usulüyle satılığa çıkarılıyor.  14 Ocak 1932 tarihli aynı gazetede yer alan Konya Belediyesi ilanında satılığa çıkarılan mezarlar ise şöyle: Ferhuniye Mezarlığı, Bordabaşı Mezarlığı, Parmakkapı Mezarlığı, Gemalmaz Mezarlığı, Şeyh Sadreddin Mezarlığı.

Yok olan diğer eski mezarlıklar ise şöyle:

Şeyh Sadreddin Mezarlığı: Bugünkü Askerî Hastahane ve Kara Yolları Lokal Bahçesi.

Turgut Bey Mezarlığı: Karayolları Lokal Parkı güney karşısı.

Yüksek Mezarlık: Ticaret Lisesi ve Meram Anadolu Lisesi yeri.

Dursun Fakı Mezarlığı: Tahir Paşa Camii bahçesi ve yol.

Aksinne Mezarlığı: Ev ve bahçe.

Miski Emir Mezarlığı: Nur Palas binası ve günbatısı.

Gedikler Mezarlığı: Eski At Pazarı ve Ağaç Pazarı yeri

Yağlı Taş Mezarlığı: Hâkimiyet Milliye/23 Nisan Egemenlik İlkokulu yeri ve gün batısındaki Emniyet ve Rahim Ağa Hanı.

Emirler Mezarlığı: Lârende Caddesi balıkçılar, şimdi yıkılan telefoncular ve Kızılay Hastanesine kadar olan alan.

Şahitler Mezarlığı: Eski Garaj Caddesi Büyük Otel ve civarı.

Pisili Sultan Mezarlığı: Eski Garaj ve sıra dükkânlar.

Yunusoğlu Kabristanı: Yeri Yunusoğlu Mahallesinde olup üzerine evler yapılmıştır.

Parmak Kapu Mezarlığı: Üçlerin güney batısında olup evler yapıldı.

Zindankale Mezarlığı: Yok.

Türbe Haziresi: Mevlana Müze avlusu ve Gül Bahçesi. Bina ve müze yapılacak olan alanda kazı yapılırken Selçuklu döneminden kalma bir çok mezar ortaya çıktı. Belediyenin kazı çalışmaları kurul kararıyla durduruldu. Öylece duruyor.

Sultan Selim Haziresi: Sultan Selim Camisi ile Müze arası yol.

Ak Mescit Mezarlığı: Kısmen yol ve evler.

İplikçi Mezarlığı: Ziraat Bankası ve kısmen yol.

İç Karaman Mezarlığı: İnce Minare civarı, evler ve kısmen yol.

Şerafeddin Mezarlığı: Park ve kısmen yol.

Şems-i Tebrizî Mezarlığı: Park haline getirildi.

Şeyh Hasan Mezarlığı: Borsa Binası ve Verem Hastanesi.

Garipler Mezarlığı: Mahalle olmuştur.

Karatay Mezarlığı: Eski Adliye Sarayı, Yol.

Hoca Fakı Mezarlığı: Bağ-tarla ve kısmen yol.

Selçuk Haziresi: Restorasyonu yapılan Alâeddin Camisi’nin kuzey avlusuna düşüyor. Konya'nın pek çok meşhur müftüsü ve önemli şahıslarda burada medfundu. Bu hazirenin de ortaya çıkartılması ve genç kuşaklara emanet edilmesi gerektiğine inanıyoruz.

YARIN: Konya’da esen değişim rüzgârları – 7 (Sille)