Akça Gizlenmez (Hacı Ferruh - Taş) Câmii

Türkiye Selçuklu mescidleri içinde tamamen kesme taştan inşa edilmesi sebebiyle tek olma özelliğine sahip ve minaresi olmayan mescide; “Akçe Gizlenmez” adı, para saklamanın mümkün olmadığını anlatmak için verilmiştir.

Türkiye Selçukluları dönemi eseri olan Hacı Ferruh Mescidi, Konya’nın Meram İlçesi, Aksine Mahallesi, Uzunharmanlar Caddesi, 26 numarada kayıtlıdır.

Selçuklu sülüsü ile yazılmış beş satırlık kitabesine göre, İzzeddin Keykavus döneminde 612 H/1215 yılında, Hacı Ferruh bin Abdullah tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Hacı Ferruh 640 H/1242 yılında ölmüş ve Çankırı’da Taş Medrese civarındaki türbeye defnedilmiştir. Mescidin kapalı giriş kısmından harime açılan ikinci taçkapısı üzerinde ikinci bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabede de yapının mimarının Ramazan bin Güneş (Kayseri’li) olduğu belirtilmektedir. Yapının vakfiyesi bulunamamıştır.

Eser için kullanılan “Akça Gizlenmez” adı yapının muntazam kesme taşlardan yapılması ve düz olması sebebiyle akçe saklamanın bile mümkün olmadığını anlatmak için verilmiştir.

ONARIMLAR

Kubbesi çökmüş, yerine toprak düz bir dam yapılmıştır.1958 yılında halk tarafından onarılmıştır. Yakın zamanda tekrar onarılan yapıya bu onarımda asıl örtüsü olan kubbe tekrar yapılmıştır.

Tek mekânlı, son cemaat yeri olan dikdörtgen planlı bir yapı tipidir. İç alanla, doğuda bu bölüme eklemlenen kapalı son cemaat yerinden oluşmaktadır. İç sahanın doğu duvarı iki mekânı birbirinden ayırır. Bu duvarda iki pencere bulunmaktadır. Kapıdan itibaren tamamen taşla yapılmış beşik tonozlu bir giriş yer alır. İç kapının yanında birer mihrapçık vardır. Muntazam ve oldukça görkemli bir taş cepheye sahiptir. Ön cephede iki pencere bulunmaktadır ve mekâna mukarnaslı taç kapıdan girilmektedir. Yapının kıble tarafında küçük bir mezar bulunmaktadır. Selçuklu sülüsü ile İhlâs ve Fatiha Surelerinin yer aldığı sanduka günümüzde buraya mermerden yeniden yapılan mezarın hemen yanına konmuştur. Bugün bu yeni mezarın başucu taşında Osmanlıca ve günümüz Türkçesiyle “Havace Ferruh” yazılsa da Konyalı, Hoca Ferruh’un Çankırı’da Taş Medrese civarındaki türbeye gömülü olduğunu belirtir. Konyalı ayrıca yapının yanındaki taş sandukanın üzerinde herhangi bir isim ve tarihin olmadığını da ifade ediyor.

Cepheler ve harim kısmı kesme taşla yapılmıştır. Kaynaklarda yapının orijinalinde tuğla bir kubbesi olduğu belirtilmektedir.

MİNARESİZ  TAŞ MESCİD

Akçe Gizlenmez veya Taş Mescid, diğer Konya mescidleri arasında tamamen kesme taştan inşa edilmiş tek örnektir. Konya ve çevresinde en çok kullanılan taş cinsleri olan Gödene ve Gici Muhsine (Kiçimusla, Keçimusla, Küçük muhsine) taşından iri kesme taş ploklar, beden duvarlarının dış ve iç yüzeylerinde, ince ve düzenli derzlerle sıralanmıştır. Taş sıraları, taçkapıların ve mihrabın yüzeylerinde de aksamadan devam eder, ancak bunların yüzeyleri oyma taş işçiliği ile kaplanmıştır.

KİTABESİ:

Arapça bir kitabesi mevcut olup şöyledir:

“Dinin ve dünyanın devletli sultanı, fetih babası, Emirü’l-mümininin burhanı, Keyhüsrev oğlu Keykavus’un zamanında 612 yılı Recebi’nin başlangıcında, Allah’ın rahmetine muhtaç, zayıf kulu Hacı Ferruh, bu mescidin yapılmasını emretti.”

Kaynakça:

ASLANAPA, Oktay, Anadolu’da İlk Türk Mimarisi, Başlangıcı ve Gelişmesi,  Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1991.

ATÇEKEN,  Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve

Kullanılması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1998.

AKTAŞ, Azize, Konya’daki Anadolu Selçuklu dönemi Yapılarında Malzeme ve Teknik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1988.

YASA, Azize, Anadolu Selçuklularında Türk İslam Şehri Olarak Konya(3 cilt), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1996.

BAKIRER, Ömür; Konya Ansiklopedisi, c. 1, s. 96-97.

http://anadoluselcuklumimarisi.com/fisdetay.asp?id=29