Mustafa Balkan (Tarih Yazıları)

Mustafa Balkan (Tarih Yazıları)

Tarihî Mâbedlerimiz (13)

Tarihî Mâbedlerimiz (13)

Akıncı (Arslantaş) Mescidi ve Türbesi

  • Selçuk Üniversitesi Rektörlüğü bahçesinde bulunan, 1210’da Emir Ali oğlu Cemâleddîn İshak tarafından yaptırılan yapı, 1932 yılında Kız Muallim Mektebi yapılmak için yıktırılmıştır.

Selçuk Üniversitesi rektörlük binası (Kız Muallim Mektebi) bahçesi içerisinde ve Küçük Karatay Medresesi’nin yakınında bulunuyordu.

Yapıyı gören İbrahim Hakkı Konyalı, mescid ve türbe hakkında şunları kaydetmektedir:

“Türbenin plan tipinin yuvarlak ve çift kubbeli olduğu bilinmektedir. Yaşanılan bir depremde büyük tahribata uğradığı aktarılmaktadır. Kıble yönünde açılan kapısından girilip dar dehlizden yürünürse mabedin içerine girilirdi. İç mekândan sonra bahçeye açılan bir kapı bulunmaktaydı. Yapının önünde bulunan arslan heykelinden dolayı yapıya Arslantaş Mescidi adı da verilmiştir. Kapının üzerinde bir kitabe bulunmaktaydı. Yapının kıble duvarına açılan iki pencere bulunmaktadır. Mescid kapısının karşısında biri büyük diğerleri küçük sandukalar bulunmaktaydı. Günümüzde hiçbirinden eser yoktur. Mescidi yıkılırken görenler eski ve harçlı kalın sağlam bir temeli olduğunu belirtmişlerdir.”

kemaleddin-darussifasi.jpg

Kitabesi:

Kitabesi mevcut olduğundan ve aktarılan yapısal özelliklerden tarihlendirilmesi yapılabilmektedir. Konya Taş ve Ahşap Eserler Müzesinde 904 envanter numarasıyla kayıtlı üç satırdan oluşan Arapça bir kitabesi bulunmaktadır. Arapça kitabesine göre (607 H/1210 M) yılında yapılmıştır. Yapı Emir Ali oğlu Cemâleddîn İshak tarafından yaptırılmıştır.

“Ulu Sultan Gıyasüdünya veddin Ebulfeth Keyhüsrev’in saltanatı zamanında. Bu cami, 607 yılı Sefer ayında 1210 Ağustos’u Emir Ali oğlu Cemâleddîn İshak tarafından bina edildi.”

 

Vakfiyesi:

Tarihçi Konyalı’nın aktarımında Konya Vakıflar Müdürlüğü arşivinde bulunan bir kayıttan bahsedilir. 1 numaralı Vakfiye defterinin 66. sayfasında yer alan bilgilendirmenin güncel bir dille yapılması pek güvenilir olmayacak bir çeviri olduğunu düşündürmüştür. Konyalının pek güvenilir bulmadığı bu çeviri metin günümüzde Ankara Vakıflar Müdürlüğü arşivindedir. Konya Tahrir Defterlerine göre yapının adı Akıncı Sultan Mescidi, imamı ise Osman Fakih'dir . II. Beyazıd devrinde ise yapının ismi Akıncı Mescidi olarak geçmekte ve imamı ise Piri olarak bilinmektedir. Emir Musa’nın da vakıf yaptığı ve Mütevellinin Osman Fakih olduğu kayda geçmiştir. Yapı ile ilgili Şer’iyye sicil defterlerinde bir kayda rastlanmamıştır. Konya Tahrir Defterleri kayıtlarında Vakıf olarak Konya Sahra nahiyesinde Hacı Mümin yerinde, Abdürreşid ve Aymanas’da tarlalar görülmektedir. Yine aynı defterlerde II. Beyazıd devri kayıtlarında Meram’da bahar bağı ve mescidinin yanındaki dükkânlar, Larende’nin iki kilise köyü ile Konya Sultan Harmanı, Meydan ve Rubze yolu üzerinde bulunan üç tarla vakıf geliri olarak gözükmektedir.

Günümüze ulaşamayan eserler içerisinde değerlendirilen yapı, 1932 yılında Kız Öğretmen Okulu yapılmak için yıktırılmıştır. Yapının yıkım aşamasında türbenin cenazelik bölümündeki mezarlar ortaya çıkarılmıştır. Yapıdan hiçbir iz kalmamıştır.

Mescidi yaptıranın Cemâleddîn İshak’ın babası Emir Ali’nin burada yattığı düşünülmektedir.

 

ARSLANTAŞ TÜRBESİ

Yapılar topluluğunun bir parçası olan türbe, Akıncı Mahallesi’nde günümüz Selçuk Üniversitesi Rektörlük binasının bulunduğu bahçe içerisindeydi. Diğer bir tarifle Selçuklu dışkale surları içerisinde, Küçük Karatay Medresesi’nin doğusunda konumlanmıştı.

Mescid yapısıyla beraber 13.yy’da yapıldığı düşünülmektedir. 1932 yılına kadar türbenin cenazelik kısmının ve mescidin kısmen durduğunu aktaran Konyalı, mescidi yaptıran Cemaleddin İshak’ın babası Emir Ali’nin de bu türbeye veyahut önündeki kabristana gömülmüş olmalarının çok muhtemel olduğunu belirterek, Kemaliye Medresesi’nin de burada olduğunu kaydediyor.

Türbe yıkıldığında 6 ceset bulunmuştur. Türbe aynı adla anılan mescid yapısının içinde olduğu bilinmektedir. Mahrutî ve çift kubbeli Selçuk türbeleri tarzında idi.

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,çok uzun ve ilgili içerikle alakasız,
Türkçe karakter kullanılmayan yorumlar onaylanmamaktadır.
Mustafa Balkan (Tarih Yazıları) Arşivi
SON YAZILAR