TARİHE YOLCULUK (82)

Çatalhöyük’teki yanardağ Hasan Dağı mı?

• Çatalhöyük’te yaşayan insanlar, Aksaray’daki Hasan Dağı’nı 9 bin sene evvel nasıl ve ne şekilde gördükten sonra bu resmi evlerinin duvarına kırmızı boyalarla çizmişler? Bu yanar dağ resmi, Çatalhöyük’e gelen tacirlerin anlatımına göre çizilmiş olamaz mı?..

Çatalhöyük’teki kazı yapılan bölgeyi gezerken yanardağ patlaması resmi dikkatimizi çekti. Bununla ilgili değişik bilgilerden yola çıkılarak resmin bulunduğu senelerden bu tarafa bu volkanik dağın hangi dağ olduğu konusu tartışıla gelmiş.

Çatalhöyük’te yapılan kazılarda yerleşkenin VII katındaki bir evin kalıntılarında bulunup günümüzün 8 bin 600 yıl öncesine tarihlendirilen ve üzerinde noktalar bulunan bir şekille altındaki bir yerleşim krokisini andıran geometrik şekillerin neyi temsil ettikleri uzun süredir arkeologlar arasında tartışma konusuydu. İngiliz arkeolog James Mellaart ve sonraki bazı arkeologlar, Çatalhöyük’te sıkça rastlanan leopar motiflerine işaret ederek duvar resmini bir leopar derisi, altındakileri de geometrik desenler biçiminde yorumlamışlardı. Başkalarına göreyse, Hasan Dağı gibi iki tepeli resim, yanardağ patlamasını ve fırlayan “volkan bombaları” ya da yarı katı lav parçalarını, alttaki şekillerse yerleşkeyi temsil ediyordu.

California Üniversitesi’nden (Los Angeles) Alex K. Schmitt yönetiminde, aynı üniversiteden Oscar M. Lovera, Ankara’da ATERRA R&D kurumundan Erkan Aydar, Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Erdal Şen ve İnan Ulusoy ile Yeni Zelanda’daki Waikato Üniversitesi’nden Martin Danışık’tan oluşan ekip, resimdeki şekli en çok andıran ve Çatalhöyük’ün 130 km kuzeydoğusunda bulunan çift zirveli Hasan Dağı’ndaki krater ağzı ve tabanından örnekler toplayarak incelemişler.

‘Public Library of Science’ adlı sitede yayımlanan bulgularına göre, Hasan Dağı 640 yıllık hata payıyla 8900 yıl önce geniş bir çevreden izlenebilecek bir patlama yapmış. Araştırmalar ayrıca tabanında 29.000 yıl önce de bir patlamanın meydana gelmiş olduğu Hasan Dağı’nın altındaki mağma faaliyetinin devam ettiğini göstermiş.”

Soru şu: Çatalhöyük’te yaşayan insanlar, Aksaray’daki Hasan Dağı’nı 9 bin sene evvel nasıl ve ne şekilde gördükten sonra bu resmi evlerinin duvarına kırmızı boyalarla çizmişler? Bu yanar dağ resmi, Çatalhöyük’e gelen tacirlerin anlatımına göre çizilmiş olamaz mı?..

ÇATALHÖYÜK’TE BAL MUMU BULUNDU

“Arkeolojihaber.net” sitesinde yer alan bir haber, kafaları karıştırmaya yetti bile.

Nature Dergisi’nde yayınlanan bir makeleye göre, Konya Çatalhöyük’te bulunan ve milattan önce 7’nci milenyumla tarihlenen çömleklerde balmumu kullanıldığını ortaya koymuş. Bu da Neolitik dönem çiftçilerinin arı ürünlerini kullandığına dair en eski kanıt olarak kayıtlara geçti. Avrupa’ daki birçok başkaca Neolitik alandan çıkarılan çömleklerde de ayırıcı kimyasal balmumu izlerine rastlandı.

Kimya Profesörü Richard Evershed liderliğinde yürütülen ve 20 yıllık bir araştırmanın ürünü olan makalede, 150’den fazla arkeoloji alanında bulunan 6 bini aşkın parçadaki kimyasal bileşimler incelenmiş. ABD’deki Mounth St. Joseph Üniversitesi’nden Biyoloji Profesörü Gene Kritsky makaleye ilişkin değerlendirmesinde de, çömleklerdeki balmumu varlığının, tarih öncesi dönem çiftçilerinin arıcılık yaptığını değil, balmumu ve baldan faydalandıklarını gösterdiğini söylüyor.

Yâni Çatalhöyük’teki tarım toplumu, çiftçilik yaparken, buldukları bal mumlarını çömleklerinde kullandıklarına göre; acaba balları ne yapmışlar?..

YARIN: Çatalhöyük tarihini biz yazalım ve araştıralım…