Türkiye tarımında yeni projeler ve varılabilecek noktalar üzerinde durmaya çalışıyorum. Bu projeleri en kısa sürede uygulamaya mecburuz. Aksi durumda varılabilecek kötü durumlardan mesul oluruz.

İleri ve ekonomik tarım, iyi bir işletme yapısı, yeterli su veya yağış ve bunların ideal noktada enerji ile birleştiği yerlerde yapılır. Ülkemde bu temel meseleler bir arada olduğu müddetçe sürdürülebilir tarım, gıda güvencesi; üretim planlaması, kendine yetme gibi ifadeleri tartışmaya devam edeceğiz.

Yapılması gerekene; işletme yapımızı düzeltme, su kaynaklarımızı verimli ve yaygın kullanma, bunun için ucuz enerji kaynaklarından faydalanma; böylece de zoru kolaya çevirme mümkündür.

Son yıllarda küresel olaylara bağlı olarak enerji ve gübre fiyatlarının yükseltmesi üretimi zorlaştırmış, küresel ısınmaya bağlı olarak da kuraklık ve sulama suyu temininde sıkıntılar görülmektedir.

Çözüm, mevcut su kaynaklarını verimli, enerjiyi yerel kaynaklara bağlı olarak düşük, ancak toplam üretimi de koruyan yeni bir üretim ve kaynak kullanımı sistemine gitmektir.

Tarımsal Üretimde Güneş Enerji Sisteminin (TÜGES) uygulaması bu sistemin adıdır. TÜGES, tarımda enerjiyi GES ile sağlayan, mevcut su varlığını koruyan ve ekonomik olarak kullanan bir projenin adıdır. Küçük, büyük havzalarda, sulama için klasik usullerle merkezi şebekeden alınan enerjinin merkezi yerlerde kurulacak GES’lerden elde edilmesi ve suyun da ekonomik kullanımına yönelik bir çalışmadır.

Bu projenin bir bölümü Tarım Bakanlığınca alınan bir kararla uygulanmaya başladı. Bu iyi bir gelişme olsa da, sulama suyu ve enerji kullanımı meselemizi çözmeye yetmez. Çözüm TÜGES e bir örnek.

Önceden ruhsatlı-ruhsatsız olarak açılan (10-20 kadar) kuyunun enerjiyi ülkesel şebekeden alan 1000 ha sulu bir alan ve sulama için enerji ihtiyacı da 5 MW olsun. Burada her üreticinin bir GES’ i yerine yine aynı güçte, üretim alanı (mera-hazine-orman) kurulacak, GES den enerjisini alacak. GES maiyeti de 50/50 oranında Tarım Bakanlığı ve havzada yer alan üreticiler arasında paylaşılacak (oran tartışılır). Üreticilerin % 50’lik payı, her bir üyenin kullandığı enerji ve su değeri ile orantılı olacak. Bu payda üretim yılında ki bitkinin su ve enerji ihtiyacı etkili olacak. TÜGES havzaları devlet (3) ve ortaklar arasından seçilen (2) bir komisyon tarafından yönetilecek.TÜGES NE GETİRECEK

• Sulama alanı içinde bulunan ve kuyusu olmayan araziler de sisteme dâhil edilerek bugünküne göre daha az su ile daha çok alanın (basınçlı sistemle, çoğunlukla damlama sulama) sulanacak.
• Sistemden sulama sezonu dışında üretilen enerji merkezi şebekeye verilecek. Sezon içi tüketim mahsuplaşıldıktan sonra kalanı, GES ortaklarına, ortaklık payına (arazi payı) göre dağıtılacak.
• Sistemde yer alan üreticiler GES desteği ve gelirden pay aldıkları için diğer zirai desteklerden muaf olacak. Böylece her üretici sulama suyunu kullanacak, suyun da hakça dağılımı sağlanmış olacak.
• Bir GES alanı (küçük havza) içinde üretim ve münavebe sistemi fiziki olarak toplulaştırıldığı (üretimin toplulaştırılması) için fiziki birleşme anlayışı ile yapılarak ekonomik ve kaliteli üretim yapılabilecek.
• Zirai üretim bir münavebe sisteminde tek elden planlanıp, sulama bitkinin ihtiyacına göre (israfsız) yapılarak, üretim planlamasına yol açacak. Böylece sulama suyu tasarruflu kullanılarak yeraltı su kaynaklarının zenginleşmesi temin edildiği gibi yeni sulu tarım alanların açılmasına imkân verilecek.
• Böylece tüm Ülke bazında 2 milyon ha kadar alanın verimli ve etkili olarak sulamaya açılmasıyla bölgelere göre uygun münavebe sistemi ile ihtiyaç olan bitkilerin de üretimine yol açılacak.
• GES, arazinin durumu, su potansiyel ve uygun münavebe sistemi esas alınarak mümkün olduğunca üretim alanları dışında, en verimsiz (mera, hazine, orman) yerlerde kurulduğu için ticari üretimde kullanılan ve kullanılacak arazi varlığı da artırılmış olacak.
• Sistemde su ve enerji kullanımı ve dağıtımı resmi otoritelerce yapılması ile enerji ve sulama suyu dağılımında haksızlıklar ve tartışmaların önüne geçilmiş olacak.

TÜGES havza veya havzalarında tek parça tarla anlayışına göre yapılan üretim girdi ve çıktılarında ekonomi sağlanması ile az girdi ile daha verimli ve kaliteli ürün elde edilebileceği için rekabet gücü ve kalitesi yüksek ürün elde edilebilecek. Böylece de köylü işletmeci olacak; daha kolay, daha ekonomik üretimle göçler önlenebildiği gibi, gidenlere de köyüne dönme fırsatı verilmiş olacak.